10 آذر، سالروز شهادت آيت الله مدرس و روز مجلس

مقدمه

سيد حسن مدرس در سال 1278ق. در  زواره اصفهان متولد شد. وي، پس از طي تحصيلات مقدماتي در حوزة اصفهان به فراگيري علوم ديني پرداخت. مدرس، پس از پايان تحصيلات در اصفهان، در سال 1311ق. براي ادامه تحصيل راهي حوزة نجف شد.
حضورآيت الله مدرس در عرصة سياست به سال 1324ق. و در پي تشكيل انجمن ولايتي اصفهان باز مي‌‌گردد كه در كنار صمصام‌السلطنه توانست آن منطقه را از زير نفوذ محمدعلي‌شاه خارج كند؛ در اين ميان زورگويي صمصام به مردم اصفهان و مقابلة آيت‌الله مدرس با اقدام‌هاي وي، باعث گرديد كه حاكم دستور دستگيري و تبعيد وي را صادر كند كه با مخالفت مردم رو به رو شد.
پس از به ثمر نشستن نهضت مشروطه، در متمم قانون اساسي، شرط حضور پنج مجتهد طراز اول جهت نظارت بر مصوبات مجلس شوراي ملي تصويب گرديد. در اين راستا، سيدحسن مدرس از سوي علماي نجف بدين منظور پيشنهاد شد.
گفتني است، در دوره دوم مجلس شوراي ملي، مدرس با نطق آتشين خود به مخالفت با اولتيماتوم روسيه برخاست و سرانجام اين حركت استعماري روسيه به شكست انجاميد.

مدرس با پايان مجلس دوم و شروع انتخابات دورة سوم به اصرار مردم تهران در انتخابات شركت كرد و به عنوان نماينده آن شهر برگزيده شد. در اين دوره كه همزمان است با بروز جنگ جهاني اول و اشغال ايران، به پيشنهاد وي طرح دولت در سايه، براي پيشگيري از هرج و مرج احتمالي در صورت اشغال ايران و سقوط حكومت ايجاد شد كه مدرس در آن سمت وزارت عدليه را برعهده داشت. اين طرح با مخالفت و مزاحمت‌هاي بسياري در داخل و خارج كشور روبرو شد به طوري كه ناچار در قالب كميتة دفاع ملي و با رياست مدرس در قم ادامه يافت؛ ليكن اين مبارزات در كرمانشاه به سرانجامي نرسيد و در پي آن عده‌اي از مبارزان از جمله آيت الله مدرس به عثماني رفتند تا اينكه در سال 1296ش. و با پايان جنگ  به كشور بازگشت. ورود وي مصادف با طرح قرارداد1919 از سوي دولت وثوق‌السلطنه بود كه با مخالفت شديد مدرس و ملت ايران روبرو شد و تغييرات مكرر كابينه نيز نتوانست آن را به امضاء و پذيرش برساند. از طرفي، كودتاي سيدضياء و رضاخان صحنة مبارزاتي ديگري پيش روي مدرس قرار داد.
مجلس چهارم در سال 1300ش. كار خود را شروع كرد، مدرس در اين مجلس نيز به عنوان منتخب تهران و نايب دوم رئيس مجلس حضور داشت. وي يكي از سرسخت‌ترين مخالفان افكار رضاخان در اين دوره بود، هر چند در پايان اين دوره رضاخان از سوي احمدشاه به عنوان نخست‌وزير انتخاب شد.
در مجلس پنجم كه در بهمن 1302 شروع به‌كار كرد با وجود تلاش رضاخان، مدرس به عنوان نمايندة مردم تهران و رهبر اقليت به مجلس راه يافت و در برابر جمهوري‌خواهي رضاخان به شدت مقاومت نمود. مدرس در آن مجلس، درخواست استيضاح رضاخان را نمود كه با واكنش شديد رضاخان و تهديد به قتل مدرس و مخالفان استيضاح نافرجام ماند. در پايان مجلس پنجم، حكومت به صورت رسمي به رضاخان انتقال يافت(آبان 1304) و تلاش نمود از ورود مدرس به مجلس ششم جلوگيري كند، اما مدرس از سوي مردم تهران به نمايندگي انتخاب شد، ولي حكومت با اعمال محدوديت و حتي اقدام به ترور وي در تاريخ هفتم آبان 1305سعي نمود او را از عرصه سياسي كنار بگذارد.
درانتخابات مجلس هفتم با حذف راي‌هاي مدرس از ورودش به مجلس جلوگيري كردند و همين عدم انتخاب، مصونيت سياسي وي را حذف و مقدمات تبعيد و شهادت ايشان را فراهم نمود. مدرس در روز دوشنبه شانزدهم مهر 1307 دستگير و به خواف تبعيد شد و پس از مدت نه سال به كاشمر انتقال پيدا كرد. سرانجام، در تاريخ 10 آذر 1316 مسموم و به شهادت رسيد و در شهر كاشمر به خاك سپرده شد. پس از انقلاب اسلامي، روز شهادت ايشان به عنوان روز مجلس انتخاب و نام‌گذاري شد.

اداره‌ كل خدمات آرشيوي(گروه ارتباطات آرشيوي) به  مناسبت 10 آذر، شهادت آيت‌الله مدرس و روز مجلس، نمايشگاهي از دست‌خط‌هاي ايشان را شامل 11 عنوان با معرفي 14 برگ سند، در وبگاه سازمان به علاقه‌ مندان تقديم مي‌كند.