30 آذر 1230ش ، سالروز پايان ساخت مدرسه دارالفنون
مقدمه
تأسیس مدرسه دارالفنون بیشك، سرآغاز ساخت دانشكده به سبك جدید در ایران است. این مدرسه یكی از اقدامات امیركبیر، صدراعظم ناصرالدینشاه، است که سنگ بنای آن در اوائل 1266ق. در زمینی واقع در شمال شرقی ارگ سلطنتی كه پیش از آن سربازخانه بود، آغاز شد، نقشه مدرسه را میرزا رضا مهندسباشی كشید و محمدتقی معمار كار ساخت را انجام داد. همزمان با ساخت بنای مدرسه داودخان مترجم اول دولت، مأمور دعوت از شش معلم برای رشته های پیاده نظام، سواره نظام، توپخانه، طب و جراحی، مهندسی معادن عازم اتریش شد. البته به این فهرست یك معلم فیزیك، شیمی و داروساز نیز از سوی امیر افزوده شد. قسمت شرقی بنای دارالفنون در اواخر سال1230ش./1267ق. به اتمام رسید و در 6 دی ماه 1268ق. افتتاح شد، بقیه آن نیز تا اوایل سال 1232ش./ 1269ق. پایان یافت. رشتههای درسی مدرسه دارالفنون و تعداد شاگردان آن در بدو تأسیس به قرار زیر بوده: رشته مهندسی 12 نفر، رشته طب و جراحی 20 نفر، رشته فیزیك و شیمی و داروسازی 7 نفر، رشته معدنشناسی 5 نفر، رشته توپخانه 26 نفر، رشته پیادهنظام 39 نفر، رشته سواره نظام 5 نفر، جمع 114 نفر و كه هر رشته در مكان خاصی از ساختمان استقرار داشت.
شاگردان شعبههای مختلف دارالفنون، لباس مخصوص به خود داشتند و با اجازه شاه به مدرسه راه مییافتند. سالی دو دست لباس تابستانی و زمستانی به رایگان به آنها داده میشد و نهار را نیز به هزینه مدرسه در آنجا میخوردند. شاگردان كمك هزینه تحصیلی یا مقرری دریافت میكردند و به شاگردان خوب انعام نیز داده میشد، ولی مقرری شاگردان از سال 1276ش. قطع شد. مدرسه، طبیب مخصوص نیز برای درمان شاگردان گمارده بود.
مدرسه دارالفنون با همان سبك ابتدایی به مدت ۸۰ سال پابرجا بود، در سال ۱۳۰۸ تخریب شد. در این سال میرزایحییخان اعتمادالدوله قراگزلو وزیر معارف وقت، ساختمان اولیه دارالفنون را در هم کوبید و با نقشه و نظارت نیکولاس مارکوف، معمار روسی، ساختمان فعلی را بازسازی کرد. در سال ۱۳۱۷ش. با دستور مشیرالدوله و با جدا شدن مدرسه حقوق، طب و نظام از آن از حالت آکادمیک خارج و به دبیرستان تبدیل شد. از این پس این بنا به عنوان یكی از دبیرستانهای معروف تهران در رأس تشكیلات آموزشی متوسطه قرار گرفت. دارالفنون تا سال 1357ش. همچنان با کاربری دبیرستان به حیات خود ادامه میداد. با پیروزی انقلاب اسلامی دبیرستان به مرکز تربیت معلم تبدیل و مدتی بعد به مرکز آموزش ضمن خدمت وزارت آموزش و پرورش اختصاص یافت. در سال ۱۳۶۸ش. در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اداره کل خدمات آرشیوی (گروه ارتباطات آرشیوی) به مناسبت 30 آذر ماه، سالروز پایان ساخت بنای مدرسه دارالفنون نمایشگاهی از اسناد موجود در آرشیو ملی با موضوع تاریخچه مدرسه و دبیرستان دارالفنون را به علاقهمندان تقدیم میكند.
- روزنامه مدرسه دارالفنون
- روزنامه مدرسه دارالفنون؛ شرح کلاس های منعقده ، نام درس ها و معلمان و...
- گزارش بازدید ناصرالدین شاه از مدرسه دارالفنون
- روزنامه وقایع اتفاقیه مدرسه دارالفنون از نوزدهم تا بیست و هشتم جمادی الاول سال ۱۲۸۶ق
- گزارش مسیو لمر از تنبیه یکی از شاگردان مدرسه موزیک به علت ایجاد بی نظمی در مدرسه
- درخواست اعطای كمك هزينه تحصيلی به يكی از محصلان مدرسه دارالفنون
- بخشنامه وزارت معارف اوقاف و صنايع مستظرفه، در خصوص انتقال مطب مدارس از عمارت سر درب دارالفنون به حياط كتابخانه آن مدرسه
- مدرسه دارالفنون در یک روز برفی
- مكاتبه وزارت فرهنگ با دبيرستان دارالفنون در خصوص ثبتنام حسین قائممقامی به عنوان محصل آن دبيرستان
- دستور وزير معارف و اوقاف و صنايع مستظرفه، به دبيرستان دارالفنون در خصوص عدم دريافت شهريه از محسن جمارانی محصل سال چهارم ادبی آن دبيرستان
- برنامه درسی مدرسه دارالفنون
- تصاویر معلمان و گروهی ازفارغ التحصیلان دوره ششم سال تحصیلی ۱۹-۱۳۱۸ مدرسه دارالفنون
- حكم انتصاب محمدصادق ستوده به سمت نائب رئیسی دبیرستان دارالفنون
- درخواست بازرس فنی دبيرستان دارالفنون برای معافيت از بازرسی به دليل امتناع دبير رياضيات آن مدرسه در بازرسی فنی كلاسهايش
- مكاتبه دانشكده فنی دانشگاه تهران؛ مبنی بر بازرسی فنی مرتب دروس دبيرستانهای دارالفنون و فيروز بهرام از در روزهای شنبه و سهشنبه هر هفته
روزنامه مدرسه دارالفنون
- شماره : ۱۱۱۳-۲۹۵
- تاریخ : ۲۷ جمادی الثانی ۱۲۸۴ق./۱۲۴۶/۸/۳ش.