12 آبان «سالروز تصویب قانون حفظ آثار عتیقه حفاری ها و امکنه تاریخی» (1)
مقدمه
میراث فرهنگی، سرمایههای گرانبهائی است که بشر از قرنهای گذشته از خود به جا گذاشته است. این دستاوردهای ارزشمند در شناخت پیشینههای تاریخی، فرهنگی و سیاسی هر ملت مؤثر میباشد و گوشههای تاریک و مبهم آن را برای پژوهشگران روشن میسازد.
علاوه بر ارزش معنوی، آثار تاریخی به دلیل قدمت و گاهی منحصر به فرد بودن، دارای ارزش مادی زیادی نیز هستند، همین امر، سبب شده تا همیشه افراد سودجو در پی دستیابی به این آثار باشند.
کشور ایران - که مهد تمدنهای درخشان بشری است- دارای آثار نفیس تاریخی زیادی میباشد و یافتههای نوین باستانشناسی، هر روز بر گنجینههای آن میافزاید.
متأسفانه در گذشتهها، ایران به دلیل دارا بودن موقعیت راهبردی، تهاجم اقوام دیگر در طول تاریخ، گسترهی جغرافیائی و نبود امكان نگهداری متمركز آثار، تغییر سلسلهها، تحولات سیاسی، بیلیاقتی پادشاهان، سیاستهای استعماری، نداشتن آگاهی دولتمردان و مردم عادی، همواره دستخوش یورش و چپاول به ویژه به دست خاورشناسان، كاوشگران بیگانه و قاچاقچیان عتیقه بوده است، در همین راستا كشورهای استعمارگر با كسب امتیاز كاوشهای باستانی، بسیاری از گنجینههای این مرز و بوم را نیز به تاراج بردهاند.
پس از انقلاب مشروطه كوششهایی برای جلوگیری از اقدامهای چپاولگرانه دولتهای استعمارگر به عمل آمد تا جایی كه این موضوع یک بار به صورت طرح به مجلس داده شد، ولی با دخالت و پافشاری سفیر فرانسه در تهران، کار به جائی نرسید و این روند، تا شروع جنگ اول جهانی ادامه یافت. در سال 1309ش. نظامنامهای برای حفظ آثار عتیقه تدوین گردید که تا حدودی مؤثر واقع شد ولی همچنان، هیئتهای باستانشناسی خارجی، تا مدتها به طور انحصاری امتیازنامهها را در اختیار داشتند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با توجه به هدفهای نظام مقدس جمهوری اسلامی، در راستای پاسداری و حراست از میراث فرهنگی و نیز، جلوگیری از غارت و كوچاندن این ذخایر به خارج از كشور، در 1358/2/27 لایحهای به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید كه طی آن، امكان حفظ و نگهداری این آثار، فراهم آمد.
- نظامنامه ی اجرای قانون دوازدهم آبانماه ۱۳۰۹ش.، راجع به حفظ آثار عتيقهی ايران
- بخشنامهی ادارهی معارف و اوقاف، در بارهی لزوم اخذ حقالنظارهی قانونی از موقوفات عامه، برای حفظ و تعمير بناهای تاريخی و مقدس
- بخشنامهای در بارهی ضرورت آشنا كردن روستائيان با قانون و مقررات مربوط به كشف آثار باستانی و آگاه كردن آنان از مزايای همكاری با دولت دراين زمينه و اعاده ۱۰۲ سكه مكشوفه در قريه علمآباد رفسنجان برای تقسيم بين كاشفان سكهها
- تأسيس و گشايش دبستان در حدود مناطق باستانی، برای ايجاد امكان نظارت مديران مدارس در اين مناطق و معرفی حفاران قاچاق
- بخشنامهی ادارهكل باستانشناسی، در مورد حفاریهای غير مجاز افراد سودجو و تحريك زارعان ساكن مناطق باستانی در اين امر و صادر نشدن هيچگونه پروانه حفاری تجارتی به نام افراد
- مكاتبهای در بارهی كشف تعدادی سكهی قديمی نقرهای با نقش كلمهی شهادتين بر روی آنها
- مكاتبهی وزارت فرهنگ با ادارهكل فرهنگ استان خراسان، در بارهی استخدام ليسانسهی باستانشناسی يا تاريخ به عنوان متصدی باستانشناسی، برای حفاظت و نگاهداری آثار تاريخی و مبارزه با حفاران
- لزوم دقت در بارهی درخواست ثبت مكانها و اراضی، و ارسال يك نسخه آگهی تحديد حدود به اداره ی باستانشناسی و فرهنگ عامه
- مكاتبه با شهرداریها، در بارهی جلوگيری از تصرف اراضی، مكانها و بناهای بلاصاحب تاريخی و ايجاد تأسيساتی از قبيل باغ و پارك به جای آنها
- بخشنامهی تأمين بودجهی شهرداریها برای ساخت موزههائی در مركز استانها و شهرهای مهم، برای جمعآوری و نگهداری اشيای نفيس و آثار باستانی هر منطقه
- بخشنامه در باره ی ضرورت جلوگيری از حفاری، دستبرد و سرقت اشيای عتيقه و مصالح باستانی مكانهای مقدسه و بقعههای متبرك
- ثبت ۳۸ تپه باستانی رضائيه و نقده، به عنوان آثار ملی
- دستور جلوگيری از نصب آگهیهای تبليغاتی و بازرگانی بر در و ديوار و اطراف مكانها و آثار باستانی شهرستان زنجان
- گزارش هيئت مشترك باستانشناسی ايران و آمريكا و به رياست دكتر نيكول وابستهی دانشگاه هاروارد در بارهی آغاز به كار عمليات حفاری در دروازه تپه
نظامنامه ی اجرای قانون دوازدهم آبانماه 1309ش.، راجع به حفظ آثار عتيقهی ايران
- شماره : ۲۹۳۰۰۴۵۰۷
- تاریخ : ۱۳۰۹ش.