20 مهر ، روز ملی كاهش اثرات بلاهای طبيعی

مقدمه

سیل، در حقیقت افزایش ارتفاع آب رودخانه و مسیل و بیرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشت‌های حاشیه‌ی رودخانه است كه ممكن است با غرقاب كردن منطقه، باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان‌ها و تأسیسات عمومی شود و تلفات انسانی و دامی به همراه داشته باشد. در مواردی هم سیل ممكن است ناشی از افزایش سطح آب دریاچه‌ها و یا دریا باشد كه در این موارد، جریان بادهای شدید تأثیر زیادی خواهد داشت. كشور ایران، در عرض جغرافیائی ?? تا ?? درجه‌ی شمالی، در منطقه‌ی تأثیر هوای پرفشار مجاور حاره‌ای، یعنی در نوار خشک و بیابانی واقع شده است. 
لذا سراسر کشور، می‌‌بایست تحت تأثیر هوای پرفشار، فقط دارای آب و هوای خشک، بیابانی و کم باران می‌‌شد؛ اما در طول دوره‌ی تکامل کره‌ی زمین، دو پدیده اتفاق افتاده که در پی آن، ایران دارای انواع مختلف آب و هواها شده است؛ یکی خشک شدن دریاها، ولی باقی ماندن یک دریا در شمال و یک دریا در جنوب کشور، و دیگری چین خوردگی و کوهستانی شدن و بویژه پدید آمدن رشته کوه‌هائی مانند البرز، زاگرس و کوه‌های مرکزی. این عوامل در این عرض جغرافیائی، سبب به وجود آمدن آب و هوای معتدل مرطوب در شمال، گرم مرطوب در سواحل و جزایر جنوب، مناطق پرآب و باران در غرب، آب و هوای سرد قطبی در ارتفاعات و خلاصه، آب و هوای خشک و بیابانی کم آب و باران در بخش‌های مرکزی و جنوب شرقی، در کشور شده‌ است. 
   پدید آمدن شرایط طبیعی مذکور در این عرض جغرافیائی، سبب شده تا در سراسر کشور، چه مناطق مرطوب و چه خشک، به هنگام بارندگی، سیلاب‌های شدیدی جاری شود و رودهای طغیانی، ضمن وارد آوردن خسارات زیاد جانی و مالی، با ریختن به خارج از کشور، به دریاهای شمال و جنوب، کویرها و باتلاق‌ها و دریاچه‌های داخلی، از دسترس خارج شوند. بدین طریق این نعمت بزرگ خدا یعنی بارندگی بیشتر به صورت عاملی زیان‌بخش یا بلای طبیعی عمل می‌كند و هدر می‌‌رود. علل عمده‌ی جاری شدن سیل و طغیان رودها و زیان‌بخش واقع شدن آن در کشور ما، عبارت‌ است از: تند و شدید بودن بارندگی، كمبود یا نبود پوشش گیاهی در ارتفاعات، خشک بودن خاک، تند بودن شیب کوه‌ها، سریع آب شدن برف‌ها در بهار به دلیل افزایش گرمای هوا و کوتاه بودن فاصله‌ی آبخیز (کوه‌ها و ارتفاعات) تا آبریز (حوضه‌ی انتهائی رودخانه‌ها). 
بر اثر این عوامل است که همه‌ساله در نقاط مختلف کشور، مشكلات ناشی از طغیان رودها مشاهده می‌‌شود. 
     تخریب پل‎ها، جاده‎ها، زمین‎های كشاورزی، چاه‎ها و قنات‎ها، بندها و سدها و منازل مسكونی، ازدیاد ناقلان (مالاریا)، آلودگی آب، از میان رفتن محصولات و حیوانات اهلی در اثر سوء تغذیه، و آسیب رسیدن به مكان‎های بهداشتی و ارتباطی، از جمله‌ی مهم‎ترین خسارات سیل است.
 ساخت سدها، از جمله‌ی كارهائی است كه بشر برای مهار كردن مقدار آب روی زمین، می‌تواند انجام دهد. با كمك سدها می‌توان تعیین كرد كه چه مقدار آب به داخل رودخانه ها جریان یابد و در عین حال نیروی برق نیز از طریق آن تولید شود .
بشر، تاكنون با وجود پیشرفت‌های بی‌شماری كه در دانش شهرسازی و جلوگیری از بلاهای طبیعی داشته، هنوز نتوانسته است راهكار مناسب و كارآمدی برای جلوگیری از این پیشامد طبیعی پیدا كند روش‌های اصلی مهار سیلاب، از زمان‌های دور به كار گرفته شده است كه شامل احیای جنگل‌ها، احداث سیل‌بندها، سدها، مخازن و آبراه‌‌های سیلاب‌بر می‌باشد.