14 تير، روز شهرداری و دهیاری

مقدمه

«بلد» به معناي شهر است و«بلديه» نام قديم شهرداري است. قبل از انقلاب مشروطه «اداره احتسابيه» به امور شهري رسيدگي مي‌كرد. با پيروزي مشروطه، نمايندگان مجلس اول به دليل وجود مشكلات بسياري كه در ادارة امور شهرها وجود داشت؛ نخستين، قانون شهرداري‌ها را با عنوان «قانون بلديه» در تاريخ 19 خرداد 1286 تصويب كردند. اما، اولين بلديه قانوني در تهران در 1289ش. يعني نزديك به سه سال پس ازتصويب قانون ياد شده  شكل گرفت.
در دورة پهلوي اول، بر اساس رويكرد تمرکزگرایی، در 30 اردیبهشت 1309 قانون جدیدی برای تشکیلات بلدیه تصویب شد كه به وابستگي انحصاري شهرداري‌ها از جنبة مالي و به تبع آن اداري و اجرايي به دولت و بودجه آن تأكيد داشت.
در سال 1328ش.، قانون جديدي تصويب كه در شرايط تعيين شهردار، حقوق و مزاياي او و همچنين واگذاري برخي اختيارات تازه به انجمن‌هاي شهر تغييراتي ايجاد شد. در سال 1331 در لايحه الحاقي به قانون سال 1328، اختيارات انجمن‌هاي شهر و قدرت مردم افزايش يافت. اما، از سال 1332 به دلايل سياسي، تغييراتي در قانون سال 1331 ايجاد كه در نهايت باعث كاهش نقش مردم شد.
مديريت روستا نيز در ايران نيز داراي پيشينه‌اي كهن است. در زمان صفویه، ادارة امور محلی با کدخدایان بود که ظاهراً مسئول وصول مالیات و عوارض بودند و بر ساکنان روستاها نوعی ریاست داشتند. در عهد نادر، کدخدای هر ده، مسئول شکایت‌ها و حوادث قلمرو خود بود. بعد از مشروطیت، مجلس دوره اول در ۱۴ ذیقعده ۱۳۲۵ق. (۱۲۸۴ش.)، قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام را به تصویب رسانید. برطبق این قانون، ادارة امور ده به کدخدا واگذار شد و آن را در حد یک دایره حکومتی به شمار آورد. در 20 آذر ۱۳۱۴ قانون «قانون کدخدایی» به تصویب رسید. از ۱۳۵۴ش.، وزارت تعاون و امور روستا موضوع کدخدایی را با عنوان دهبان مطرح نمود. دهبان فردی بود که امور اجرایی در سطح ده را برعهده داشت.
پس از سرنگونی رژیم پهلوي و روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی، دگرگونی همه جانبه‌ای در جامعه روستائی و عشایری از نظر ساختاری بوجود آمد. این امر، باعث تغییر شیوه اداره روستا شد و مدیریت کدخدائی به طور کامل منحل گردید. در اين راستا، بر اساس آموزه‌های دینی و آیة شریفة «و امرهم شورا بینهم»، به منظور مدیریت روستاها، «شوراهای اسلامی» به وجود آمد. در دو دهه اول انقلاب، برگزاری انتخابات شورا‌ها محلی به عهده وزات جهاد سازندگی و با نظارت وزارت کشور صورت می‌گرفت. سرانجام بعد از دو دهه، انتخابات شوراها بطور مشخص‌تر به وزارت کشور و فرمانداری‌ها و بخشداری‌ها سپرده شد.
در سال 1377 با تصویب مجلس شورای اسلامی به وزارت کشور اجازه داده شد به منظور ادارة امور روستاها، سازمانی به نام «دهیاری» با توجه به موقعیت محل و با درخواست اهالی روستا و به صورت خودکفا با شخصیت حقوقی مستقل در روستاها تاسیس کند.
در واقع، دهیاری مهم ترین و جدیدترین نهادی است که در عرصه مدیریت روستایی ایران شکل گرفته است و به لحاظ جایگاه همتراز با نهاد شهرداری در شهرها می‌باشد و مدیریت این نهاد بر عهده شخصی به نام «دهیار» است.
۱۴ تیرماه، «روز شهرداری و دهیاری» مي‌باشد، به همين مناسبت اداره‌كل اطلاع‌رساني و ارتباطات (گروه ارتباطات آرشيوي) نمايشگاهي مجازي، شامل 15 عنوان با معرفي 19 برگ سند در اين زمينه آماده كرده است كه در وبگاه سازمان تقديم علاقه‌مندان مي‌شود.

 

ابلاغ آئين‌نامة تكاليف كدخدايان در امور مربوط به نظام وظيفه، آمار و ثبت، مصوب هيئت وزيران

  • شماره : ۲۵۰-۲۹۳
  • تاریخ : ۱۳۱۸/۰۹/۱۹