نگهداری بیش از 150 نسخه ترجمه شده از شاهنامه فردوسی در کتابخانه ملی ایران

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ایرج عنایتی زاده رییس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در توضیح این خبر گفت: بالغ بر 150 نسخه ترجمه شده به زبان های روسی، انگلیسی، آلمانی و ایتالیایی و تعدادی تفاسیر و نقدهایی از شاهنامه فردوسی در کتابخانه ملی ایران نگهداری می شود. یکی از قدیمی ترین نسخ چاپ شده شاهنامه، «شاهنامه هوتن» نام دارد. اصل این کتاب در دوران صفویه در زمان شاه اسماعیل صفویه نوشته شده است و به شاهنامه شاه طهماسب نیز معروف است.

وی ادامه داد: عده ای از کاتبان دوره صفویه نگارش این شاهنامه را به انجام رساندند. اما پس از چندی این کتاب ناپدید شد تا اینکه این شاهنامه در سال 1903 در نمایشگاهی در پاریس به نمایش گذاشته شود، هوتن یک فرانسوی علاقمند به فرهنگ ایران در سال  1959 میلادی این نسخه را از فردی به نام بارون روچلید خریداری می کند و از آن پس شاهنامه به «شاهنامه هوتن» معروف می شود.

رییس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اضافه کرد: نسخه موجود در تالار ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سال 1981 میلادی توسط شخصی به نام «برنارد دیکسون» استاد مطالعات خاورشناسی عصر صفویه ترجمه شده است که با کمک دانشگاه هاروارد نسخه ای را از روی اصل کتاب به زبان انگلیسی در دو جلد به چاپ رسانده است.

وی گفت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نسخه اصلی شاهنامه شاه طهماسب با تعداد صفحات کمتر به ایران بازگشته است و تاکنون مراجعین بسیاری شامل پژوهشگران، ایرانشناسان و سایر اهالی علم و دانش متقاضای استفاده از این اثر هستند. چندین نسخه خطی معروف از شاهنامه فردوسی در کنار نسخ چاپی و ترجمه شده وجود دارد؛ اولین ترجمه ها از شاهنامه به زبان های عربی و ترکی صورت گرفته و سپس به زبان های دیگر از جمله اروپایی ترجمه شده است.

عنایتی زاده ادامه داد: نسخه شاهنامه مسکو، لندن و فلورانس از دیگر نسخه های دست نویس از این اثر نفیس است. تاریخ کتابت نسخه فلورانس به گذشته های دور باز می گردد و به روایتی کتابت این اثر نفیس و قدیمی به سال های 1217 میلادی باز می گردد. شاهنامه به عنوان اثری حماسی، تاثیرگذاری ویژه ای بر ادبیات حماسی غرب گذاشته است و مطالعات تطبیقی زیادی را در غرب برای افرادی که در حوزه زبان و ادبیات فارسی مطالعه می کردند ایجاد کرد.

رییس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نسخه های متعددی از شاهنامه فردوسی وجود دارد که عمدتا شامل زبان های انگلیسی، آلمانی، روسی و ایتالیایی می شود، اما در این بین آلمانی ها در حوزه زبان و ادبیات فارسی در زمینه ترجمه آثار در مقایسه با سایر کشورها پیشگام بوده اند. 

عنایتی زاده اضافه کرد: در تالار ایرانشناسی و اسلام شناسی کتابخانه ملی ایران چندین نسخه نفیس وخاص وجود دارد که می توان به ترجمه دوجلدی از شاهنامه مربوط به سال های 1820 میلادی می شود، این اثر را شخصی به نام «یوزف فون گورس» در دو نسخه در برلین به چاپ رسانده است؛ همچنین دیگر اثر ترجمه شده از شاهنامه فردوسی مربوط به سال 1855 را فردی به نام « آدولف فريدريش فون شاک» ترجمه کرده است.

رییس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ادامه داد: همچنین در سال 1890 ترجمه ای از شاهنامه فردوسی توسط «فردریش روکرت» صورت گرفت که این منبع نیز در تالار ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران وجود دارد.

وی یادآور شد: در سال های متاخر از کتاب های آلمانی در این زمینه، فرهنگ واژگان «فریتز ولف» آلمانی نیز به چاپ رسیده است که در سال 1935 میلادی به چاپ رسیده است و جزو منابع خاص در حوزه فرهنگ لغات شاهنامه است.

عنایی زاده گفت: اما در حوزه ترجمه شاهنامه فردوسی به زبان انگلیسی می توان به اثر «جیمز اتکینسون» پزشک و خاورشناس متعلق به سال 1832 میلادی اشاره کرد. او در ابتدا بخشی از داستان رستم وسهراب را به طور مجزا ترجمه و به چاپ می رساند اما در ادامه گزیده ای از ابیات شاهنامه را ترجمه و به چاپ می رساند. این کتاب مورد اعتنای بسیاری از محققان و ادبا است چراکه در این اثر یک سری مطالعات زبان شناسی تطبیقی نیز صورت گرفته است.همچین اثر دیگری در این باره متعلق به «ویلیام جونز» در سال 1834 به چاپ رسیده است.

وی گفت: یکی از ترجمه های بسیار جامع و اثر بخش که از شاهنامه فردوسی وجود دارد مربوط به زبان فرانسه می شود؛ فرانسوی ها از دوران صفویه با زبان وادبیات فارسی آشنا شدند که سفرنامه « شاردن » نقش حائز اهمیتی در آشنایی فرانسویان با شاهنامه داشت، بر همین اساس یکی از ترجمه های جامع از این شاهکار ادبی ایران توسط «ژول مول» صورت گرفته است؛ این خاورشناس همه ابیات شاهنامه را در هفت جلد ترجمه کرده است که این اثر در تالار ایرانشناسی و اسلام شناسی کتابخانه ملی ایران وجود دارد. ترجمه این کتاب حدود 40 سال به طول انجامید و جلد هفتم این اثر پس از مرگ ژول مول توسط شاگردان او به چاپ رسید.این خاورشناس ترجمه آثار خود را از سال 1838 آغاز شده است.

رییس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اظهار داشت: در حوزه زبان روسی نیز آثار دیگری از ترجمه شاهنامه فردوسی وجود دارد، دو مجموعه شاخص در این زمینه وجود دارد، یک مجموعه 6جلدی توسط شاعرو مترجم اکراینی معروف به «سیسیلیا باکالیشیک» مشهور به بانو لاهوتی در بازه زمانی 1957 تا 1989 میلادی ترجمه شده است، این اثری شاخص به جهت بیان مفاهیم و مطالعات تطبیقی برای سبک شاهنامه مطرح است؛ همچنین مجموعه ای 9 جلدی توسط شاعری تاجیکی به نام «میرزا ترسون زاده» وجود دارد که شاهنامه را از روی نسخه روسی ترجمه کرده است.

عنایتی زاده گفت: از دیگر آثار متاخر ترجمه از شاهنامه فردوسی مربوط به سال 2018 میلادی می شود، شخصی به نام دکتر «گابریل واندن برگ» در کنار ترجمه، ابیات شاهنامه را نقد و تفسیر نیز کرده است.همچنین پرفسور یاکوهامین آنتیلا در سال 2016 اثری ترجمه شده از شاهنامه فردوسی را ارائه داده است.

رییس گروه ایرانشناسی و اسلام شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران خاطرنشان کرد: مراجعه برای مطالعه آثار شاهنامه فردوسی به دو دسته تقسیم می شود بخشی ازمراجعین برای انجام مطالعات تطبیقی به تالار ایرنشناسی و اسلام شناسی کتابخانه ملی ایران مراجعه می کنند و بخشی نیز برای بهره مندی از تصاویر به منظور انجام مطالعات مربوط به اسطوره شناسی به این بخش مراجعه می کنند.

پایان خبر/