شعر امروز متاثر از نگاه مدرنیته در جامعه است
به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، شعر در لغت از کلمه شعور مشتق میشود. شمس قیس رازی در "المعجم فی معاییر اشعار العجم" مینویسد: "شعر سخنی است اندیشیده، مرتب، معنوی، موزون، متکرر، متساوی، حروف آخرین آن به یکدیگر ماننده." این تعریف به چهار عنصر اندیشه، وزن، قافیه، زبان نظارت دارد.
در این رابطه و به مناسبت روز بزرگداشت استاد سید محمد حسین شهریاری، در گفتگویی با فيروزه فيروز - آرشیویست و دانشجوی دکتری جامعهشناسی و از پرسنل قدیمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی به موضوع شعر و ادب که روز 27 شهریور هر سال نیز به این نام، نامگذاری شده است، پرداختیم.
فیروز که خود نیز دستی در عالم سرودن شعر دارد با اشاره به تعریف ملک الشعرای بهار از شعر عنوان میکند: ملک الشعرای بهار درباره تعریف شعر نوشته است:" هر شعری که شما را تکان ندهد، به آن گوش ندهید. هر شعری که شما را نخنداند یا به گریه نیندازد، آن را دور بیندازید…! تا شما را یک هیجان و حسی حرکت ندهد، بیهوده شعر نگویید. اول فکر کنید که چه چیزی سایق (مُحَرّک یا مُشَوّق) شعر گفتن شماست."
وی ادامه میدهد: سخن از چیستی شعر، مبحث سخت و دشوار و به عبارتی غیر ممکن است. لذا فقط به کلام ملک الشعرای بهار بسنده میشود که شعر چکیده نیاز احساس آدمی در عالم هستی است.
این آرشیویست تصریح میکند: شعر در طول تاریخ زندگی بشری به لحاظ سبک شعری فراز و نشیبهایی را طی کرده است و بنا بر اندیشه شاعر انواع مختلف شعر چون عاشقانه، اجتماعی، سیاسی، طنز، عرفانی و ... شکل گرفته است. در هر سرودهای علاوه بر احساس که دستمایه اصلی شاعر است هدفی در آن نهفته و به کنایه، استعاره تلطیف کلمات آن پیام به مخاطب منتقل میشود.
فیروز با پرداختن به تعریف اینکه شاعر کیست؟ عنوان میکند: مرز و محدودیتی برای استفاده از واژه «شاعر» در ایران وجود ندارد و تنها ادراك و جهانبینی شاعر با روح لطیف شاعرانهاش که خالق شعر است. حقیقت وجودی و ارزش و اعتبار هنر شعر به ادراك و نگاه خاص و ویژه شاعر است که شعر از آن متبلور و جاری میشود و حاصل ادراك انسانی با درک عمیق است.
وی در تشریح شعر ایران امروز نیز توضیح میدهد: شعر امروز متاثر ازنگاه مدرنیته در جامعه است که به دنبال نفی هر موضوعی که به عنوان سنت وجود دارد، است. بخش زیادی از ابتذال در شعر امروز، ماحصل فضای اجتماعی و رابطه مستقیم و یک سویه جامعه و هنر است و مسایل اجتماعی و حتی سیاسی بشدت بر اندیشه و هنر، هنرمند تأثیرمیگذارد. ای کاش هنر و شعر هنرمند تاثیر عمیقی بر رخدادهای جامعه میگذاشت.
این دانشجوی دکتری جامعهشناسی ادامه میدهد: در ایران پس از انقلاب شعر مضمون گرای دهههای چهل و پنجاه در دهه هفتاد به نوعی تعدیل میشود و افراط و تفریطهای زبان بازیهای واژه ای در شعرهای این دهه نقش پررنگتری به خود میگیرد.
فیروز تصریح میکند: اسطوره در ادبیات و شعر فارسی همواره نقش آفرین بوده است که از یك نظام پیچیده مملو از نشانهها و رمزگان میباشد و نمیتوان انتظار داشت شاعران زیادی توان درک اساطیر را داشته باشند. در اسطورهشناسی، اسطورهها به آن «روابط دوتایی» و «روابط همانندی و همجواری» گفته می شود، که امری به شدت پیچیده است. درکل، فاكتورهای اسطوره شناسی اهمیت جامعهشناختی و روانكاوانه بالایی دارد و نیاز به دركی روانشناختی و ادیبانه از اسطورهها را میطلبد.
وی در ادامه عنوان میکند: اسطوره در شعر اخوان و شاملو و هم نسل آنان وجود دارد اما جای اسطوره در شعر معاصر و به خصوص در دو دهه اخیر خالی است. زیرا بهرهگیری شاعر از اساطیر نیاز به ادراك بالا و دانش عمومی شناخت و معرفت دارد.
این شاعر توضیح میدهد که اسطوره در شعر مدرن، كاركردی «برابرنهاد» دارد برای قیاس خوبی؛ و بدی شاعر برای چنین عملی برابرنهاد، باید از نگاه عمیق اجتماعی و آگاهی فرهنگی برخوردار باشد که متاسفانه درشعر نسل جدید كمتر محسوس است.
فیروز با اشاره به شهریار و روز شعر و ادبیات میگوید: شهریار به عنوان یک غزلسرای معتبر و مطرح، در حوزه زبان ادبیات آذری و حتی فرهنگ عمومی آذربایجان شاعر بزرگ و تاثیر گذاری است و منظومه " حیدربابایه سلام"وی نمونهای از این ادعا است. اما شعر وی تحول خاصی در حوزه ادبیات فارسی ایجاد نکرده است. در مقایسه با محمدتقی بهار (ملک الشعرای بهار) که یک شاعر بزرگ وطنی در جریانات فکری ایران اشعار او تاثیر گذار بوده است، و شهریار در ادبیات فارسی جریان ساز نیست.
وی ادامه میدهد: شعر شهریاراز سیاست دور است؛ در حالی که شاعری مانند میرزاده عشقی شاعر وطن پرست و مبارز بود؛ واما نیما به عنوان شاعری قبل از شهریار، در شعر فارسی سبک جدیدی را ابداع کرد و جریان ساز بود و شعر نیمایی و شعر نو با او آغاز میشود.
این آرشیویست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در خاتمه بیان میکند: شاعررا نمیتوان ملعبه و ابزار همبستگی ملی کرد، این همبستگی را میتوان با آزادیهای مدنی و ایجاد فضایی برای تجلی فرهنگ اقوام به منحصه ظهور رساند. انتخاب شهریار به عنوان شاعر آذری تنها یک همبستگی رقیق و مقطعی ایجاد میکند که با تغییرات سیاسی و اجتماعی نام شاعر لطمه خواهد خورد. روز شعر و ادبیات متعلق به تمامی شاعران ایران است.
انتهای مطلب/