استاد كابلي را بايد احياگر خط شكسته بدانيم

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، آیین نکوداشت پنج دهه هنر آفرینی استاد یدالله کابلی خوانساری در تالار قلم سازمان با حضور اشرف بروجردی – رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و به همراه بزرگان ادب و فرهنگ کشور برگزار شد.

سيد جلال الدين كزازي استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم، شاهنامه پژوه و پژوهشگر برجسته ایرانی در زبان و ادب فارسی عنوان كرد: من نمي دانم درباره اين استاد گرامي چه مي توانم گفت كه شما ندانيد؛ بي هيچ گمان و گزافه، استاد كابلي بزرگترين هنرمند شكسته نويس ايران و جهان هستند. شاگرداني هم كه پرورده اند هم اكنون در شمار استادان اين گونه هنر نغز و ناب ايراني اند مانند استاد حيدري.

وي ادامه داد: اين اساتيد در هنر خوشنويسي در اين سرزمين سپند اهورايي كه همواره در درازناي تاريخ سرزمين فر و فروغ و فرزانگي و هنر بوده است، سر برآوردند.

اين شاهنامه پژوه و پژوهشگر برجسته ادبيات فارسي تاكيد كرد: هنر خوشنويسي در ايران پيشينه اي ديرينه دارد. اين هنر در ايران زمين پديد آمده است؛ برهاني بُرا و گواهي گويا و نشاني ناب دارم در استوارداشت اين ديدگاه كه آن سنگ نوشته داريوش بزرگ است؛ برسينه سخت ستبر و ستوار بيستون كوه بلند شكوه ورجاوند كه در باورهاي ايرانيان جايگاه مغان و ايزدان شمرده مي شده اند.

كزازي عنوان كرد: اگر به اين سنگ نوشته نگاهي افكنده باشيد با من هم داستانيد كه خوش نوشته شده است. در نوشتن بر سنگ سنگ سخت، شما با خامه و قلم نرم به فرمان رام، روبرو نيستيد؛ با قلم سخت آهنين مي بايد بر سنگ خوش بنويسيد كه كار بارها دشوارتر است اما آن ميخ ها كه بن و بيخ تاريخ ايران را استوار و پايدار گردانيده اند آنچنان به سامان در رده زيبا چشم نواز در كنار يگديگر جاي گرفته اند كه آفريده اي هنري را پديد مي آورند.

وي افزود: اگر اندكي پيش تر بياييد به ماني و مانويان مي رسيد كه دفترهاي خود را خوش مي نوشتند و با نگاره هاي بسيار مي آراستند؛ ماني تنها دين آوري است در جهان كه كار شگرفت ورجاوند او نگارگري و خوشنويسي بوده است.

شاپورگان، كفلايا، انگليون يا انجيل زنده، آنچه از پيروان ماني، پراكنده بر جاي مانده نشانه هاي درخشان از اين هنرهاي باستاني ايراني است.

اين استاد برجسته ادبيات فارسي گفت: در ايران نو، در ايران پس از اسلام اين هنرها جان و جنب و جوش و شور و شرار و شكوه و شگرفي ديگر مي يابند و از ايران به سرزمين ها برده مي شوند. هنر خوشنويسي هنري است كه تن باز است و دمساز، شيوا و شورانگيز و شرر خيز پارسي؛ به همان پايه كه سروده هاي پارسي دلاويز هستند.

كزازي ادامه داد: به برهان مي گويم ايران سرزمين كهن خنيا نيز بوده و نمي خواهم به اين زمينه بپردازم.خوشنويس آهنگ شنيداري سخن پارسي را به نمود مي آورد خنياگر آن را به جهان فراسوي آواها مي برد و با جادوي زير و بم در مي آويزد و هنگامي كه اين سه با هم پيوند مي گيرند هنگامه هنري و شور پديد مي آورند و جامي نو در كالبدش در مي دمند. اين سه هنر دوشادوش يكديگرند و حتی هم آغوش يكديگر هستند.

وي تاكيد كرد: استاد كابلي يكي از اين جان آفرينان است. او دست در دامان جانان زده است؛ هنرمند و درويش بر آنم كه از يك تيره و تبارند زيرا از خود پرداخته اند و پيراخته اند. هنرمند در هنر خود مانند درويش دلريش از بن جان از ژرفاي دل مي آفريند به ويژه خوشنويس و سخنور و خنياگر.

مولف نامه باستان، تصريح كرد: اگر از جان برنخيزد اين هنرها جان بر نمي انگيزد جان نمي آفريند؛ اين پيوند را آشكارا در خوي استاد كابلي هم ديده ام هنرمند است اما نمود و نشان هنر او را تنها در آفريده هايش نمي بينيم در رفتار و كردار او نيز هويداست. بيش از هنر نغز و ناب، او ارزنده و برازنده است اين خوي خجسته است. مردي مهر افروز، مهرآويز، مهرآگين، فروتن، خودشكن، خونگرم، بزم آرا و هميشه خندان است.

كزازي با بيان اينكه هرگز او را به چهره اي دژم نديده ام اظهار داشت: اگر بخواهم صفتي را براي استاد كابلي برگزينم آن واژه  نازنين است.

وي توضيح داد: نازنين تنها ويژگي ماه روي نازك تن نيست آنان نازنين هستند اما از گونه اي ديگر، ويژگي نازك انديشان نازك دل، نازك دل نازنين است؛ كساني كه در خوي و خيم نازك اند.

اين استاد ادبيات تاكيد كرد: استاد كابلي را بسيار نمي شناسم و آشنايي من با او از راه دور به پاس هنر وي بوده و هرگز بر خان او ننشستم؛ نيازي نيست، پيوند هنرمند و هنردوست پيوند دل هاست نه پيوند تن ها اما گويي دوستي است كه سال ها است او را مي شناسم. از درگاه دوست برترين هنرآفرين به، آرزو مي خواهم كه دير به زياد همچنان شگفتي بي آفريند و ما را در شگفتي هايي كه مي آفريند دمساز بگرداند.

* استاد كابلي را بايد احياگر خط شكسته بدانيم

احمد فلسفي از شاگردان استاد كابلي نيز در اين مراسم اظهار كرد: 40 سال است در محضر استاد مي آموزم و دركنارشان بودم. استاد كابلي را از سال 58 مي شناسم و با اطلاعاتي كه از ايشان گرفتم از نوجواني كار خوشنويسي را آغاز كردند و با اخوي خود اين كار را از 13 تا 14 سالگي انجام دادند و از آن زمان كار طراحي هم مي كردند.

وي ادامه داد: تا سال ها استاد در كار طراحي بودند و در نقش آفريني فكر كردند و اثر آفريدند. وقتي برای آموختن خوشنويسي و نستعليق خدمت استاد ميرخاني رسيدند و به شكسته متمايل شدند الگويي نداشتند. اين جست و جو دشوار بود و منابع خوشنويسي در اختيبار علاقه مندان نبود.

اين استاد خوشنوسي تاكيد كرد: منابعي اگر بود نستعليق بود و منابع خط شكسته در اختيار خوشنويسان نبود؛ عشق و علاقه و جست وجو گري اين استاد، وي را به مسيري رساند كه منابع را بيابند و ياد بگيرند و ياد بدهند.

فلسفي تصريح كرد: در ساليان درازي كه استاد هنرآفريني مي كرند به دنبال تلمس در آثار گذشتگان و آثار شكسته بودند و استاد كابلي و همراهانشان در دهه 40 و 50 زحمات زيادي براي به دست آوردن منابع شكسته كشيدند و از اين منابع آموزش شكسته كه به كلي فراموش شده بود حاصل اين تلاش بود.

وي ادامه داد: استاد كابلي را بايد احياگر خط شكسته بدانيم زيرا تا قبل از ايشان تا گلستانه شكسته نويسي براي اثرآفريني و آموزش وجود نداشته است.

اين خوشنويس توضيح داد: استاد كابلي همزمان با آموختن آموزش نيز مي دادند و علاقه استاد به آثار قدما موجب شد وي مجموعه دار شود و در زمينه به دست آوردن آثار گذشتگان در زمينه خط جست وجو گر باشند و اين مهم به عميق شدن نگاه استاد به خطوط اسلامي شد.

فلسفي تاكيد كرد: در 55 سال روح جست و جو گر همراه ايشان بوده و با استفاده از آثار قديمي ها و خلاقيت، وي آثاري را به وجود آورده كه به جز قطعه نويسي هاي كلاسيك شكسته، هويت شخصي استاد كابلي را دارد.

وي با اشاره به ارتباط خوب استاد با هنرمندان عرصه هاي مختلف تاكيد كرد: استاد با فرهيختگان در ارتباط بودند و اين ارتباط با اهالي موسيقي، هنرهاي تجسمي و حتی تئاتر و سينما، گسترده بود. 

*جان بخشيدن به خط شكسته

هادي سيف پژوهشگر هنرهای سنتی و نگارنده كتاب نقاشي قهوه خانه عنوان كرد: این سنت‌های مبارک باید در همین ایامی که هنرمندان زنده اند برگزار شوند نه در زمانی که نیستند چرا كه در آن زمان با دلشکستگی و آمیخته با شرمی آشکار و پنهان شروع به تعریف و تمجید از آنان می کنیم.

 وي ادامه داد: من به جرأت و با مدد از فصاحت کلام و دانش ناچیزم می‌گویم خط شکسته ایران مدیون این استاد است. خوشنویسان و شکسته نویسان همه حرمت هایشان بر دل و جان ما است اما شکسته نستعلیق به وارثی نیاز داشت. سخن از خوشنویسی است.

هنری که وظیفه آشکار پیام رسانی دارد.  او به شکسته نستعلیق سرزمین من جان جانان بخشید.

اين محقق تصريح كرد: به نظر من استاد کابلی برای امانت داری آمد و امانتداری سنگین ترین وظیفه در عرصه تداوم هنر است. بی پرده بگویم در خط استاد کابلی نوعی سماع آشکار می بینم که به جای پاها چشم ها به رقص (حرکت) در بیاید.

سيف تاكيد كرد: استاد کابلی بر این عاشقی پای می فشارد و از دلتنگی ها دم نمی زنند. بزرگترین نشانه عزت هنر در سرزمین من، مراتب خون دل خوردن ها، تنهایی ها و عرفان هایی ست که هنرمندان در طول زندگی‌شان، در مهرورزی‌شان، در قدر دانستن ها و ندانستن ها با آن روبه‌رو بودند.

وي ادامه داد: من احساسات عجیبی دارم و امروز مقابل وارث شکسته‌نستعلیق نشسته‌ام و به استاد خطاب می‌کنم: حضرت استاد! بایسنقر را کتیبه مسجد گوهرشاد جاودان کرد نه پادشاهی بی دوام خودش.

اين پژوهشگر گفت: نشسته ای بر اریکه شکسته نستعلیق. نمی گویم بی رقیب ولی می گویم با تو شکسته آبرو گرفت و با تو شکسته نشان داد که یکی از فاخرترین قلم های خوشنویسی سرزمین من است. با نوشتن هایت شعر را به رخ دیگران می‌کشی. چون صدای خوشی داری. چون شعر را درک می‌کنی و عاشق حافظ هستی.

وي يادآور شد: بالاترین نشان این عاشقی از صدای خودت بود که وقتی با هم پای تابلویی ایستادیم، آنچه را که به رشته تحریر در آورده بودی، به قدری خوش خواندی  که دل من را به کلام و صدای خودت جذب کردی. امروز نه روز تجلیل بلکه روز آشنایی است.

*اميدوار به ثبت مكاتب خط و خطاطي

احمد جلالي نماينده ايران در يونسكو نيز با تقدير از دبير كل كميسيون ملي يونسكو- ایران و ميزباني كتابخانه ملي براي برگزاري مراسم نكوداشت استاد يدالله كابلي عنوان كرد: كاري شايسته اتفاق افتاده است؛ حافظ نگراني هايي داشته كه يكي از آن ها در اين گفتار است كه چرا به يك ني قندش نمي خرند آن كس كه كرد صد شكرافشاني از ني قلمي.

وي ادامه داد: حافظ نگران بود كه شِكَرافشاني از ني قلم قدرداني نشود اما پس از 700 سال اين پيام را مي دهيم به دليل همين هشدارها است كه ملت قدرشناسي كردند و ما اين شكرافشاني از ني قلم يك استاد را تقدير مي كنيم.

نماينده ايران در يونسكو توضيح داد: رابطه ابتكارها و مكتب هاي خط و ارتباط با ادبيات و عرفان ما سابقه اي ديرينه دارد و وقتي يك قله سر برافراشته حتما سلسله جبالي داشته و دارد. امروز استاد كابلي پس از 5 دهه فعاليت به قله رسيده و در پهنه اين سرزمين قافله اي وجود دارد و استاد امروز برقله نشسته اند.

جلالي افزود: در يونسكو كنوانسيون 1972 داشتيم كه ميراث فرهنگي و طبيعي را بر اساسش به ثبت مي رساندند و اخيرا جنگل هاي هيركاني به ثبت رسيد؛ بعدها اين پرسش مطرح شد كه ثبت ميراث فرهنگي و نمودهاي معنوي و ناملموس و سنت هايي كه در بستر ملي رويده و غلطيده چي؟ به همين دليل كنوانسيون ميراث ناملموس در سال 2003 تشكيل شد و مكاتب خط ايراني و آنچه استاد كابلي نمادش است يكي از مواردي است كه اميدواريم در قالب اين كنوانسيون به ثبت برسد. 

وي گفت: 13 اثر را بر اين اساس از جمله رديف هاي آوازي و نوروز ثبت كرديم؛ درباره مكاتب خط و خطاطي ايران اميدواريم يكي از سرفصل هاي ثبت باشد و استاد كابلي ما را در تشكيل اين پرونده ياري كند.

*با حکم به خوشنویسی نیامدم

استاد یدالله کابلی با تقدیر از دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران با اشاره به سبقه مدیریتی حجت الله ایوبی در عرصه های مختلف فرهنگی عنوان کرد: هنر خوشنویسی به عنوان هنر مفهومی و ملی با تاریخی بیش از هزار سال، نقشی گسترده از منظر نظریه پردازان در کلام منظوم و شعر و ادب و حکمت و فضیلت دارد.

وی با بیان اینکه از خوشنویسی به عنوان هنر قدسی نام برده می شود عنوان کرد: در هر گوشه از دنیا که رفتم تنها هنری که از سرزمین ایران درخشان و در جریان است هنر خوشنویسی است.

این استاد خوشنویسی با تقدیر از همه اساتیدی که در گذشته چراغ راه وی برای گسترش خط شکسته و احیای این خط بودند عنوان کرد: خوشحالم بیش از 50 سال از عمرم را در آینه داری و تحقق آرزوهای ملی گذاشتم؛ همیشه گفتم به حکم و نظم به این هنر نیامدم و این میراث را نگاهداری کردم و به نوبه خود در کنار کسانی که در احیای شرف و فرهنگ گام برداشتند، ایستادم.

استاد کابلی تصریح کرد: بعد از شادروان سید گلستانه در خط شکسته که آخرین بازمانده این هنر بود تلاش کردم با تمام بی بضاعتی و ناتوانی ها، به عشق  و ایمان این مقصد را ادامه دهم و این یک موهبت الهی بود.

وی گفت: درعرصه آموزش تلاش کردم و خوشحالم امروز خط شکسته که روزگاری به اشکال سطحی به رویت می رسید به عنوان یک هنر بالنده با هنرمندان نامی در سراسر کشور تبدیل شده است.

این استاد خط شکسته ایران تاکید کرد: باید از از استاد سید حسن میرخانی تقدیر کنم.سرمشقی که در خوشنویسی از حافظ به من دادند برای من که خردسال بودم عجیب به نظر می رسد؛ گویند سنگ لعل شود در مقام صبر/ آری شود و لیک به خون جگر شود.

وی گفت: سپاسگزاری می کنم از مردمی که خوشنویسی را حمایت کردند؛ کسانی که از روزگار کودکی نقشی اثرگذار در هدایت زندگی من داشتند و امیدوارم در این سال های پیش رو به عنایت شما بتوانم با نگاه های سرشار از عشق، این مسیر را طی کنم؛ ای خدا این وصل را هجران مکن.

از برنامه های جانبی این نکوداشت می توان به بازدید از نمایشگاه عکس و آثار استاد کابلی، دف نوازی، پخش کلیپ، تکنوازی استاد بهروزی ‌نیا، شعرخوانی آقای شاه منصور، اجرای گروه موسیقی، اجرای استاد کیوان ساکت آهنگساز، نوازندهٔ برجسته تار و سه‌تار، نویسنده و مدرس، رونمایی از تمبر ویژه استاد یدالله کابلی و اهدای دومین نشان عالی کمیسیون ملی یونسکو- ایران به استاد کابلی و اهدای گواهی به هنرمندان افغانستانی اشاره کرد.

همچنین در این مراسم با اهدای هدایایی از جمله لوح تقدیری از طرف فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تابلویی از سوی موسسه پویا (همیاران فرهنگ و هنر)، لوح تقدیر و یادمان مشاهیر فرهنگی از طرف شورای اسلامی و شهرداری قزوین، قلم تراش از سوی استاد حیدری، قلم طلا از طرف آموزشگاه ساقی، کتاب نفیس مجموعه آثار محمود فرشچیان از سوی انتشارات گویا، لوح تقدیر از طرف دانشگاه تهران، کتابی از سوی خانواده دکتر باستانی پاریزی، لوح تقدیر از طرف انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، لوح تقدیر به همراه شاهنامه فردوسی از سوی فرهنگستان هنر، تابلو از طرف شهرداری خوانسار، جام از سوی انجمن خوشنویسان و تابلو از طرف کتابخانه ملی از استاد کابلی تقدیر شد.

در این مراسم حجت الله ایوبی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران، اشرف بروجردي عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، احمد جلالی نماینده ایران در یونسکو، علی ربیعی سخنگوی دولت، رضا فرجی دانا مشاور رئیس جمهور در امور علمی و آموزشی و مشاور عالی رئیس دانشگاه تهران، سید جلال الدين كزازي استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم، شاهنامه پژوه و پژوهشگر برجسته ایرانی در زبان و ادب فارسی، جواد صباغ معاون اجرایی کمیسیون ملی یونسکو- ایران، هادي سيف پژوهشگر هنرهای سنتی و نگارنده كتاب نقاشي قهوه خانه، شهرام ناظری، خواننده، موسیقی دان و آهنگساز، احمد فلسفي از شاگردان استاد كابلي و عبدالمهدی مستکین مدیر گروه فرهنگ و هنر کمیسیون ملی یونسکو- ایران حضور داشتند.

انتهای خبر/