پاینده: تلقی ما از نقد و نظریه در ایران درست نیست

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشست نقد و بررسی کتاب «نظریه و نقد ادبی» به قلم حسین پاینده عصر امروز (شنبه 11 اسفند ماه) با حضور نویسنده کتاب و حسینعلی نوذری، داریوش رحمانیان و حسین مجتهدی در تالار اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

در ابتدای این نشست حسین پاینده نویسنده کتاب، اظهار داشت: این جلسه نقد بررسی کمی نامتعارف با سایر جلسات نقد کتاب است به این دلیل که در کنار بنده اساتید تاریخ، روانشناسی و علوم سیاسی حضور دارند و قرار است سه استاد در رشته مختلف درباره یک کتاب سخن بگویند.

وی با اشاره به اینکه معرفی این اساتید در رشته‌های مختلف دروازه خوبی برای چرایی نوشتن کتاب «نظریه و نقد ادبی» است، گفت: تلقی ما در ایران از نقد و نظریه درست نیست چون احساس می کنیم نقد شاخه ای از علوم انسانی است درحالی که نظریه و نقد دنیای کاملا متفاوتی دارد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: امروز در دنیا وقتی صحبت از نقد می شود در واقع پدیده های اجتماعی و مسائل فرهنگی و مردم شناسی را نیز در بر می‌گیرد بنابراین نقد به معنی پرداختن تنها به شعر و ادبیات نیست. به عنوان نمونه نقد می‌تواند به ما نشان دهد که مثلا چطور یک دیپلمات در دنیا معاصر به یک اسطوره تبدیل می شود. کاری که ما در این کتاب درباره دکتر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان کرده ایم.

نویسنده کتاب «نظریه و نقد ادبی»، تاریخ ار بخش مهمی از نقد ادبی دانست و تاکید کرد: تاریخ رشته بسیار مهم و تاثیرگذاری که واقعا نمی دانم به چه دلیل در ایران مهجور است و مورد توجه قرار نمی گیرد.

پاینده در ادامه به معرفی بیشتر کتاب خود پرداخت و اظهارداشت: کتاب «نظریه و نقد ادبی» که در حال حاضر 2 جلد از آن منتشر شده است در واقع 3 جلدی است و مجلد سوم آن نیز نوشته و آماده انتشار است اما به توصیه ناشر و از آنجا که دانشجویان ما کتاب خوان نیستند تصمیم گرفتیم جلد سوم را در یک زمان دیگری منتشر کنیم.

وی با بیان اینکه 14 رویکرد نقد در این کتاب معرفی شده است، افزود: درواقع کتاب «نظریه و نقد ادبی» مخصوص دانشجویان نوشته شده است و سعی کرده ام در آن اصطلاحات روانکاوانه، مردم شناسی، نشانه شناسی  و ... را توضیح دهم.

مشقت‌های تدوین و چاپ کتاب همچنین ویراستاری این اثر از سخنان پایانی پاینده نویسنده کتاب «نظریه و نقد ادبی» بود.

** کتاب «نظریه و نقد ادبی» صرفاً یک نظریه یا نقد ادبی نیست

در ادامه این نشست حسینعلی نوذری با بیان اینکه بارها و بارها نقدهای تندی به انتشارت دولتی «سمت» داشته ام که یک نوع شلختکی در زیبایی آثار منتشر شده اش دارد، گفت: اما فوت و طراحی جلد این کتاب برایم غیر منتظره بود و احساس کردم که چقدر زیبا و خوب فوت و طراحی جلد همچنین صفحه بندی کتاب انجام شده است. اینها موضوعاتی است که در خارج از ایران درباره انتشار کتاب به آن بسیار توجه می کنند.  

وی افزود: این کتاب صرفاً یک نظریه یا نقد ادبی نیست بلکه می تواند برای همه دانشجویان رشته های فلسفه، تاریخ، ادبیات، مردم شناسی و به طور کلی علوم اجتماعی و علوم انسانی قرار گیرد.

این استاد علوم سیاسی دانشگاه تاکید کرد: ویژگی برجسته کتاب نیز این است که خوانندگان آن می تواند یک چارچوب مدون از نقد را به دست آورند و این خاصیت کتاب به دلیل یک تکرار اسلوب‌مند و درست آن در هر بخش است.

نوذری در ادامه به منابع مورد استفاده کتاب نیز اشاره کرد و توضیح داد: درباره نقد ادبی از دیرباز در اروپا و انگلستان آثار بسیاری منتشر شده است که با بررسی منابع مورد استفاده شده در این کتاب درمیابیم که آثاری از سال بسیار دور و کهن تا کتاب های از سال 2017 مورد استفاده قرار گرفته است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: مولف در تمامی بخش‌های کتاب اسلوب 11 گانه‌ای را در دستور کار خود قرار داده است که از جمله آن نظریه، اصول، مفروضات، الگوهای، روش‌ها،  قالب‌های روانشناسانه نقد و ... است.

** پاینده نخستین افرادی‌ست که بحث میان رشته‌ای در ایران را باز کرد

حسین مجتهدی دیگر سخنران نقد و بررسی کتاب «نظریه و نقد ادبی» نیز در این نشست گفت: دکتر پاینده از جمله نخستین افرادی هستند که بحث میان رشته ای را در ایران باز کردند و به آن پرداخته اند و این کتاب نیز بر همین موضوع و سوژه تاکید و تفسیر دارد.

وی با تاکید بر اینکه یکی از برجسته ترین نکته‌هایی که مولف در این کتاب به آن پرداخته، تاویل و تفسیر است، افزود: مقایسه آفریده‌های ادبی و هنری با پدیده رویا نیز از جمله موضوعات قابل تامل کتاب است.

**حُسن‌ مهم کتاب استفاده از متن‌های ایرانی است

داریوش رحمانیان آخرین سخنران نشست نقد و بررسی کتاب «نظریه و نقد ادبی»، گفت: کتاب درسی باید توسط استادی نوشته شود که سال ها در آن حوزه تدریس کرده باشد و درباره این کتاب به کامل احسنت اتفاق افتاده است یعنی دکتر پاینده در حوزه که سال هعا تدریس کرده اند کتابی را به رشته تحریر درآورده است.

وی در ادامه افزود: کتاب «نظریه و نقد ادبی» زبان کتاب گویا، پخته و درخشان دارد هر چند در برخی مواقع و البته کم از ادبیات غیرمفهوم و متعارف استفاده کرد است اما در مجموع و در حوزه کارنامه انتشارات سمت چند پله بالاتر است.

رحمانیان ادامه داد: کتاب درسی باید طوری در اندازه و دقت تدوین شود تا کار دانشجو و طلبه برای فهم و خندان آن آسان باشد و این کتاب در این حوزه نیز موفق عمل کرده است. البته در بخش محتوا در عین خوب تدوین شدن اما ضعف های کوچکی وجود دارد مثل اینکه وقتی قرار است درباره مدئیان تاریخ گرایی صحبت کنیم باید اسامی همه افراد آورده شود ضعفی که به نظر می رسد در برخی از بخش های کتاب دیده می شود.

این استاد تاریخ دانشگاه یکی از حُسن های مهم کتاب را استفاده از متن های ایرانی دانست و توضیح داد: این کتاب تلاش کرده در توضیح بینا‌ رشته ای متن های مختلف از داستان ها، فیلم ها، سریال ها و عکس های ایرانی استفاده کند.