برگزاری نشست «بررسی مطالعات ایران‌شناسی در کشور آلمان»

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در این نشست، ابتدا فرهاد طاهری ، پژوهشگر تاریخ معاصر و مشاور بخش ایران شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، از دریچه ذهن ایرانیان در مواجهه با شرق شناسان آلمانی سخن گفت. او با ذکر جمله ای از لرد کرزن در کتاب ایران و قضیه ایران که گفته است: «کمتر  کشوری تا این اندازه کم مسافر داشته و این همه زیاد کتاب و آثار راجع به آن تصنیف شده است»، به این نکته اشاره کرد که کرزن از آغاز قرن دهم میلادی تا نیمه نخست سلطنت ناصرالدین شاه، بیش از 250 سفرنامه از غربیان را معرفی کرده است.

طاهری در ادامه گفت: این مسافرت ها و این جذابیت ها، پاگیری و شکل گیری مطالعات ایران شناسی را در غرب فراهم آورد. مفهومی که به مجموعه دستاوردهای مربوط به فرهنگ و تمدن و زبان های ایرانی که پیشینه ای چهار قرنی دارد، اطلاق می شود. لیکن هرگز تاریخی مدون و تعریفی روشن نداشته و پژوهش درباره آن نیز اغلب مقطعی و موضوعی صورت گرفته است. همچنین با توجه به تحقیقات ایران شناسان ایرانی و غیرایرانی، مجموعه دستاوردهای ایران شناسی نشان می دهد که این علم، فراتر از کنجکاوی های اولیه در زبان های خاموش و مفاخر در خاک خفته، شامل بررسی همه مظاهر تمدن ایران باستان و به موازات آن تمدن عصر اسلامی و تاثیر تمدن ایران باستان در ادبیات فارسیِ دوره اسلامی است.

این پ‍ژوهشگر تاریخ معاصر ایران ادامه داد: تفکر و ذهنیت ایرانی درخصوص مطالعات شرق شناسی در فرانسه، روسیه، انگلیس و آمریکا، گاه به رنگ جنبه های غیرفرهنگی و منافع استعماری و سوء استفاده بوده و حس ناخوشایندی را القا  کرده است ، برخی از ایران شناسان نامبردار این کشورها همواره در مظان اتهام بوده اند اما ایران شناسی در آلمان این گونه نبوده است. در تحقیقات ایران شناسان آلمان، همچنین دو نکته پررنگ است:  سختکوشی و همتِ واقعا حیرت انگیز و جزئی‌نگری و کنجکاوی در لایه های پنهان هویت و آداب ایرانیان. به عنوان مثال، سفرنامه ویپرت فون بلوشر به لایه های درونی ساختار قدرت اشاره دارد و «یاکوب ادوارد پولاک» از لایه های درونی زندگی اجتماعی گفته است.

فرهاد طاهری درباره سفرنامه پولاک اظهار داشت: در این کتاب، درباره تعداد نفوس، خانه ها، شهرها، باغ ها، ییلاق ها، غذاها و طرز تهیه آن، لباس ها، زیورآلات، نوکران، غلامان، تربیت، علوم و فنون، گربه ها، گورستان ها، مخدرها، صنعت و تجارت، وزن و مقیاس و سکه، دین، قانون، گیاهان، بیماری ها و امراض و... سخن رفته است.

او در پایان سخن، گزیده ای از سفرنامه پولاک را برای حاضران خواند.

در ادامه، «سباستین هاینه»؛ عضو دپارتمان شرق‌شناسی دانشگاه بُن آلمان صحبت کرد. او با توجه به این مسئله که الگوی ایران شناسی در آلمان، در سال های اخیر دچار تغییر شده، بیان داشت: من طرفدار ایران شناسیِ کلاسیک هستم که به زبان های ایرانی می پردازد اما چه در آلمان و چه در کشورهای دیگر، کم کم، از  زبان شناسی به فرهنگ رسیده اند و حتی امروز، بسیاری از آنها در خصوص ایران معاصر مطالعه می کنند.  در حال حاضر 5 مرکز عمده ایران شناسی در آلمان فعالیت می کند؛ دانشگاه همبولت برلین که حالا نامش به مرکز پژوهش های آسیای مرکزی تغییر و به پژوهش ها محلیِ ازبکی و تاجیکی تغییر یافته است. دانشگاه آزاد برلین که یکی از مهم ترین نهادها درباره ایران ایران باستان و مطالعات زرتشتی است. دانشگاه بامبرگ که یکی از کهن ترین مراکز ایران‌شناسی است. دانشگاه گوتینگن که قبلا بیشتر درخصوص  زرتشت  تحقیق  می کرد و در حال حاضر درباره هنر و ادبیات فارسی و تاریخ اسلامی و معاصر  مطالعه  می کند. و دانشگاه هامبورگ که به ادبیات فارسی توجه دارد.

او همچنین درباره پژوهش های خود نیز گفت: من درباره زبان و فرهنگ پشتو به عنوان یکی از زبان های ایرانی تحقیق می کنم. این، تنها زبان ایرانی است که توانست ادبیات مهمی برجای گذارد و تعجب می کنم چطور کسی درخصوص آن مطالعه نمی کند. درنتیجه در پایان نامه دکتری به آن توجه کردم و البته درباره زبان کُردی هم پژوهش هایی کرده ام.