دیدار رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با مراجع عظام تقلید در قم

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، او ضمن بیان گزارشی از وضعیت فعلی این مجموعه فرهنگی، از و علمای اعلام خواست تا توصیه‌هایشان را درباره سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مطرح کنند.

اهمیت حفظ نسخ خطی برای آیندگان

بروجردی در دیدار با حجت‌الاسلام و المسلمین سیدجواد شهرستانی؛ داماد آیت الله سیستانی و نماینده ایشان در ایران، از تمرکز تلاش ها بر حفظ اسناد گفت و اینکه 250 میلیون برگ سند و 40 هزار نسخه خطی و 35 هزار نسخه چاپ سنگی در این نهاد  فرهنگی نگهداری می شود. او در بخشی دیگر، از اهمیت تراث شیعی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: مجموعه 20 جلدی معجم المخطوطات العراقیه تدوین شده که قرار است انتشار عمومی یابد و امیدوار هستیم با یاری علما، در دوره جدید کتابخانه ملی ایران، بتوان میراث تشیع را حفظ کرد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در ادامه درباره اهمیت اسناد افزود: همه نهادهای حکومت، بی هیچ استثنایی، موظف هستند اصلِ اسنادِ مکاتباتِ خود را پس از 40 سال در اختیار ما قرار دهند و اگر ندهند، غیرقانونی است. و در نتیجه همه اسناد کشور، در این مجموعه نگهداری می شود.

سپس، حجت‌الاسلام شهرستانی با ذکر این نکته که هر کشوری به میراث فرهنگی اش می نازد، گفت: در همه دنیا بر همین میراث خطی و فرهنگی اهمیت و ارزش قائل می شوند اما در کشور ما، چندان مورد توجه نیست. سفیر یمن که روزی نزد من آمده بود، گفت که ما پس از جنگ که منجر به تقسیم یمن به دو بخش شمالی و جنوبی شد، دیدیم مهم ترین پشوانه پول ملی و اقتصاد ما، می تواند همین نسخه های خطی باشد که بخش بزرگی از آنها، برای محفوظ ماندن، در ستون های مساجد، گنجانده شده بود. در ایران، همه‌مان شعاری زندگی می کنیم و دلم می سوزد برای این سرزمین. ما با آن پیشینه تاریخی کهن و فرهنگ غنی، بهترین ابزار را داشته ایم و داریم اما متاسفانه استفاده نکردیم و هنوز پس از 40 سال، هیچ قدمی برای فرهنگ برنداشته ایم. باید بدانیم که می توانیم و لازم است تا همین فرهنگ را به نسل های بعد منتقل کنیم، اگر خلوص در نیت و عمل باشد.

کارِ بزرگِ حفظ نسخ خطی

آیت‌الله العظمی  وحید خراسانی، پس از استماع سخنان کوتاه رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ابتدا از جدِّ اشرف بروجردی یاد کرد: مرحوم شیخ علی‌محمد بروجردی از علمای وارسته و حکمای متاله بود. سرشار از اعمال صالح بود و من در نجف، افتخار همنشینی با ایشان را داشتم و انشاءلله خداوند قرین رحمتش کند. و در ادامه گفت: در کتابخانه ملی ایران، نسخ خطیِ منحصربفردی موجود است و شما کار بزرگی می کنید. انشاءالله به سبب حضور شما، این آثار محفوظ خواهد ماند.

لزوم حفظ میراث مکتوب شجره شیعه

اشرف بروجردی، دیدار با آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی را هم در برنامه داشت.  او رسالت کتابخانه ملی ایران را انتقال دهنده میراث اصحاب فکر و اندیشه به آیندگان دانست و گفت: قرار شد شعبه ای از کتابخانه ملی ایران در قم ایجاد شود. بنا داریم تا خاندان ها را ترغیب کنیم برای برای انتقال اسنادشان به کتابخانه ملی ایران در قم و البته یکی از دغدغه های شما همین است که مجموعه های نوشتاری حفظ شوند. او همچنین به مجموعه فهرستگان نسخ خطی ایران(فَنخا) و معجم المخطوطات العراقیه هم اشاره کرد.

آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی در بیانات خود، ایران را کشور فرهنگیِ تمام‌عیاری نامید که حتی به اندازه 400 سال، یک کتاب ندارد اما در ایران، شخصیت هایی داریم مانند بوعلی سینا و ابوریحان بیرونی که هزار سال از حیات‌شان می گذرد و همه‌اش مایه مباهات است. اینه کشور باید آثار فراوان علمی داشته باشد، البته نسخه های خطی فراوانی داشت اما برخی نسخه های خطی به تاراج  رفت. و اکنون خیلی‌هایشان در کتابخانه های غرب است و باید برای حفظ این سرمایه ملی کوشید.

او در ادامه، ایران را سرزمینی محفوظ در پناه ائمه معصومین دانست و در ادامه به نکته مهم فقهی پرداخت: در اصول فقهی خبر واحد حجت است اما در مسائل عقلی و کلامی خبر واحد حجت نیست و این حلقه مفقوده است. درباره ائمه هدی، حداقل 100 کتاب معتبر در دست ما است. اما به مرور که عقب می‌رویم، کتب معتبر کمتر می شود تا می رسیم به کتب اربعه. شیخ طوسی در این میان، دو کتاب دارد اما یک نفر است. خودِ شیخ طوسی یا از کلینی نقل کرده یا صدوق و بعد می بینیم که هر دو آنها از زُراره نقل کرده اند. اما دین را نمی شود با خبر واحد پیش برد و اصول دین را نمی شود با خبر واحد ثابت کرد. باید اصول را به نحو تواتر داشته باشیم یا خبر مَحفوف به قرینه قطعی. چه کسی آمده و گفته اصول دین با خبر واحد ثابت می شود، احکام فقهی و فرعی ثابت می شوند ولی اصول دین خیر.

در بخشی دیگر، این مرجع تقلید، «الغدیر» علامه امینی را ستود و اینکه همین حالا ده پژوهشگر همسن او، نمی توانند در طول ده سال، کاری کنند که او انجام داد. شهریار شعری بلند دارد در ستایش الغدیر و در جایی از آن شعر سروده است:

مؤلّف الغدير فاتح فتح الفتوح             رايت اين فتح گو به عرش بر کوبدا

لا قَلَمْ اِلّا «اَمين» لا رَقَم اِلا غَدير          تا جور است آنکه اين سکه به زر کوبدا

منطقش از هل اتی بازويش از لا فتی   گو که علی پنجه در کتف عمر کوبدا

این ذخایر در دست ماست و این نسخ خطی رابط ما و گذشتگان ماست. در کتابخانه ملی ایران اگر نتوانید مشکل علمی یک پژوهشگر را حل کنید، مسئولید، پس کار را به کاردان بسپارید. از نظر فنی هم پیشرفته ترین وسایل را به کار بگیرید و مواظب باشید سرمایه ملی از بین نرود که گذشتگان با چه مرارت هایی تهیه کرده اند. با محققان همکاری کنید و بکوشید تا فاصله ما و امام صادق پرشود و این شجره طیبه از بین نرود. البته در نسخ خطی از متخصصان باید بهره برد. همانطور که در نسل پیشین، بزرگانی چون محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار بودند که به واقع کاغذشناس و خط‌شناس بودند و دروس خاص کتابداری و نسخه‌شناسی را ایجاد کردند. همین شناخت نسخه هم کار آسانی نیست و باید کوشید تا جایی که مقدور است، این آثار حفظ شود.

قول کمک برای کتابخانه ملی در قم

برنامه پایانی سفر به قم، دیدار با سیدمهدی صادقی؛ استاندار قم بود که او  در این گفت و گو، قول مساعد داد تا همه تلاش خود را به کار ببندد تا شعبه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در قم ایجاد شود. همچنین در حاشیه دیدار، حجت‌الاسلام و المسلمین هادی قبادی به عنوان مدیرکل سازمان در قم منصوب و مامور شد تا در اسرع وقت، روند و روال راه‌اندازی شعبه قم را فراهم کند.

از بیت امام تا کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در این سفر یک روزه، در بیت امام خمینی که حالا تبدیل به موزه شده، بازدید کرد. همچنین در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی هم حضور یافت و از نزدیک، از برخی نسخ خطی منحصربفردی که در این مجموعه نگهداری می شود، دیدن کرد.