قرآن هشت ضلعی

خاندان فتحان از خاندانهای اصیل و بزرگ قم و از بیوت علمی شیعه در فترت میان استیلای مغول تا آغاز حکومت صفوی بودند که چند تن از دانشمندان و مشایخ بزرگ اجازه روایت از آن برخاسته اند و تألیفات و استنساخات چندی از ایشان بر جای مانده است.[1]

حداقل پنج تن از افراد این خاندان با وصف «قاری» خوانده شده اند که در معنای متداول قدیم و جدید آن معادل «حافظ» است.[2] لذا دست یاب شدن مصحفی به خط یکی از منتسبان به این خاندان جالب توجه است. قرآن خط عبدالحمید بن عبدالوهاب فتحان ملقب به نصیر قمی[3] پایان یافته در 25 رمضان 784ق در اندازه و شکلی خاص کتابت شده است که مایه امتیازش از مصاحف همروزگارش می شود.

این قرآن هشت ضلعی است و در اندازه ای کوچک (33*31) فراهم شده است. معمولا قرآنهای چند ضلعی منتظم قدمت زیادی ندارند و دست بالا قدمتشان به دوره صفوی باز می گردد. از سوی دیگر عمده آنها بدون رقم و امضای کاتب است. زیرا کوچک بودن کاغذ و ریزی خط امکان هنرنمایی را از خطاط سلب می کرده و او هم ترجیح می داده که نسخه را بدون امضا باقی بگذارد. اما این نسخه هم از لحاظ قدمت حایز اهمیت است و هم از نظر پاکیزگی خط. سه صفحه افتتاحیه قرآن نیز با نقوش مذهب و مرصع تزئین شده است. همه متن مشکول است و تمایز آیات با فاصله مختصری از هم مشخص شده است.

جلد تیماج مشکی که با جدول کشی ساده و گرهدار و یک شاخ گل زرین در وسط تزئین شده است. قطر: 3/2. نسخه درون محفظه ای فلزی با طرحهای گل و بوته نگهداری میشود (به قطر 4).