معرفی و بررسی کتاب «مقدمه ای بر تاریخ و مبانی نشان شناسی»

نشست تخصصی معرفی و بررسی كتاب «مقدمه ای بر تاریخ و مبانی نشان شناسی»، تألیف رضا كلانی، با حضور مؤلف كتاب و دكتر محمدعلی علیزاده و دكتر میرزامحمد حسنی، چهارشنبه 28 مرداد 1394در اندیشگاه فرهنگی برگزار شد. محور اصلی نشست حول مسئله امنیت و وجود حداقلی لازم از آن برای ایجاد نظام نشان شناسی یا دست کم مفهوم عملی‌شده نشان‌شناسی دور می‌زد. سخنران جلسه آقای كلانی در ابتدا به این نكته اشاره كرد كه مسلما این شرایط در ژاپن و اروپا تا بدان اندازه مهیا بوده است که از حدود قرن دوازدهم میلادی تاکنون با مفاهیم بسط یافته نشان‌شناسانه در تاریخ این حوزه‌ها مواجه باشیم. مهمترین نكته مورد تأكید سخنران تعمیم مفهوم نشان‌شناسانه به تاریخ ایران باستان، و اساساً طرح بخت بالای ارائه آزمونی برای بازیابی مفهوم نشان‌شناسانه در دوره یاد شده بود. همچنین بر تفاوت ریشه‌یابی‌های «نمادشناسانه» (symbological) از کارکردهای نشان‌شناسانه بسیار تاکید شد. چراکه این دو در اساس جستارهایشان با همدیگر متفاوت هستند؛ نشان‌شناسی عبارت از تلاش های دیداری تبارشناسانه از نقطه نظر پژوهشی است، اما نمادشناسی (البته در ارتباط با بحث حاضر) کندوکاوی از بعد باستانی در خاستگاه چنین تلاش‌های دیداری است.

آقای كلانی اظهار داشت در وهله نخست به نظر می‌رسد که بنیان فئودالیته منشا اصالت‌های دیرپای تباری و از پی آن نشان و نشان‌داری است. لیکن با گفتگو و تعمق بیش تر در کنه مطلب، نیاز اساسی اصالت تبار یعنی همان «امنیت» مشخص می‌شود. جدا از این که مؤلفه‌های ایجاد کننده این امنیت کدام‌ها هستند، از نظام تک‌همسری گرفته تا غارت نشدن، موضوع جذاب برای بحث نشان‌شناسی آن است که از قِبَل امنیت نشان‌ها تبلور می‌یابند: امنیتی که به آمایش «امنیت تباری» می‌انجامد. نهایتاً چنین رویكردی حتی برای قائلان اصالت اقتصاد در تحولات تاریخی نیز حائز اهمیت خواهد بود؛ به این نحو که اگر اقتصاد  زیربنا است، خود بر چه قرار یافته است؟ آیا آن بنیان امنیت نیست؟ این وضعیت خوشبختانه به پرسش‌های زنجیره‌ای نخواهد انجامید، چه امنیت برآمده از نیاز است. نیاز انسان یکجانشین به خوب یا بهتر زیستن است. بنا بر آنچه رفت، نشان‌شناس هنگامی که از نقش فئودالیسم در ریشه‌یابی نشان‌ها سخن به میان می‌آید، به لایه‌ای زیرین‌تر از اقتصاد می‌پردازد.

در ادامه جلسه، دكتر طرفداری به عنوان مجری نشست، به تقاوت های ماهوی و بنیادین در ساخت تحولات تاریخی ایران و اروپا اشاره كرد و اظهار داشت كه در تاریخ ایران هیچ گاه اشرافیت ماندگار و مداومی پدید نیامده است و لذا به دلیل فقدان اشرافیت مستمر و دیرپا در تاریخ ایران، برخلاف اروپا، طبیعتاً موضوع پیدایش نشان و نماد هم در تاریخ ایران موضوعیت چندانی ندارد و این امر بیش تر خاص تاریخ اروپا و البته ژاپن است.

سپس دكتر علیزاده صحبت خود را آغاز كرد و پس از معرفی و بررسی مباحثی از كتاب نشان شناسی به ذكر دلایل و نقش فئودالیسم در پیدایش و توسعه نشان ها در میان اشرافیت اروپا پرداخت. در خاتمه نشست دكتر حسنی درباره موضوع نشان ها در تاریخ ایران باستان و اهمیت آن ها در شناسایی ابعاد مختلف تاریخ ایران باستان مطالبی را بیان كرد. پایان جلسه نیز به پرسش و پاسخ برخی از حضار اختصاص یافت.