گزارشی از پژوهش های ایرانی در سنت پترزبورگ

در نشست تخصصی با عنوان "گزارشی از پژوهش های ایرانی در سنت پترزبورگ"  که  در تاریخ 92/5/22 در مركز ایران شناسی و اسلام شناسی برگزار شد، دکتر "گودرز رشتیانی" نسخه پژوه و دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی از وجود بیش از 4 هزار نسخه خطی فارسی در روسیه خبر داد.

در این نشست که جمعی از تاریخ پژوهان، نسخه پژوهان و ایران شناسان حضور داشتند، وی گفت: سن پترزبورگ دارای 4 مركز آرشیوی بزرگ شامل انستیتوی نسخ خطی آکادمی علوم پترزبورگ، کتابخانه ملی روسیه ، دانشگاه دولتی پترزبورگ و آرشیو تاریخی روسیه  است كه كتابخانه ملی روسیه سهل الوصول ترین كتابخانه در دسترسی به اسناد و منابع است.

رشتیانی که 15 ماه در سن پترزبورگ روسیه به تحقیقات تاریخی در خصوص روابط ایران و روسیه از دوره صفویه پرداخته است، با اشاره به وجود 15 آرشیو فدرال و 45 آرشیو غیرفدرال وابسته به سازمان ها و وزارتخانه ها در روسیه گفت: آرشیو دولتی  تاریخ اجتماعی-سیاسی روسیه بزرگترین مركز آرشیو روسیه و شاید دنیاست و در این مركز بیش از 2 میلیون پرونده و 40 میلیون برگ سند نگهداری می شود.

وی افزود: كلیه اسناد كشور روسیه تا سال 1917 در این مركز نگهداری می شود و در این مركز بخشی تحت عنوان روابط ایران و روسیه به شماره 77 قرار دارد كه این بخش به سه بخش تقسیم می شود و بر اساس دوره های زمانی تقسیم بندی شده است. در این آرشیو 1500 پرونده در بیش از 40 هزار برگ با موضوع ایران وجود دارد كه بخشی از آن ها اصل فرامین پادشاهان قاجار است.

رشتیانی اظهار کرد: در بخش آرشیوهای غیرفدرال آرشیو سیاست خارجی امپراتوری روسیه وابسته به وزارت امور خارجه روسیه نیز اسناد فراوانی در خصوص ایران وجود دارد که مربوط به دوره شوروی تا سال 2005 است.

وی با بیان این که روسیه از نظر داشتن آرشیو و حجم اسناد شاخص است، ادامه داد: با توجه به اینكه روسیه تحولات و جنگ های فراوانی را تجربه كرده، هیچ سند مهمی در تاریخ روسیه نیست كه از بین رفته باشد.

رشتیانی به معرفی انستیتو نسخ خطی آكادمی علوم پترزبورگ نیز پرداخت و افزود: در این مركز بیش از 10 هزار نسخه خطی به زبان عربی و 4 هزار و 200 نسخه خطی به زبان فارسی وجود دارد كه در فهرست تفصیلی ده جلدی كه توسط روس ها منتشر شده ، 1100 نسخه از نسخ فارسی معرفی شده اند.

وی ادامه داد: مخزنی ویژه اسناد فارسی نیز در این مرکز وجود دارد كه بیش از دو هزار برگ سند در آن نگهداری می شود و كلیه آن ها فهرست نویسی شده است.

این نسخه شناس و دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی با اشاره به آرشیو شرق شناسان در انستیتو نسخ خطی آكادمی علوم پترزبورگ ادامه داد: همه چهره های شاخص در حوزه های مختلف بعد از مرگشان موظف هستند سندهایشان را تحویل این آرشیو دهند و همه شرق شناسان از قرن نوزدهم آرشیو اسنادشان را به این مركز تحویل داده اند.

وی افزود: در این مركز آرشیو یک هزار و 18  ایران شناس نگهداری می شود، اما متاسفانه بسیار كم به آن ها پرداخته شده و فهرست درستی از آن ها در دست نیست.  یكی از مهمترین ایران شناسان روس كه اسناد آن در این مركز آرشیوی نگهداری می شود ولادیمیر مینورسكی است كه او كه اولین بار در سال 1902 به ایران سفر كرد اقدامات و پژوهش های مهمی در خصوص ایران انجام داده است.

رشتیانی با اشاره به بخشی از اقدامات و پژوهش های وی در ایران گفت:  وی كه نماینده روسیه در تعیین مرز ایران با كشور های تركیه و عراق بود، به مدت دو سال از فاو تا آرارات را پیاده طی نموده و مرز ایران را مشخص كرده است كه این مرز جز تغییرات كوچكی تا اكنون نیز مورد تایید است.

وی ادامه داد: بیش از چهارصد هزار برگ سند از ویلادیمیر مینورسكی در انستیتوی نسخ خطی نگهداری می شود كه بخش ایران آن دارای بیش از 4500 پرونده است كه بخش اعظمی از اسناد را دربرمی گیرد.

این دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی با معرفی مینورسكی به عنوان یک ایران شناس روسی افزود: وی 110 مدخل برای دایره المعرف اسلام نوشته و بیش از 1500 عكس از مناطق مختلف ایران تهیه و آن ها را فهرست نویسی كرده است. فهرست مجموعه اهدایی مینورسكی در ششصد برگ به زودی توسط انتشارات كتابخانه، مرکز اسناد و موزه مجلس شورای اسلامی چاپ و عرضه می شود.