علل و فرایند مخالفت روحانیت با مصوبه اصلاح قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال 1341


تاریخ انتشار: ۱۳۹۶/۸/۱۶ - ۱۰:۶:۰
آخرین تاریخ بروزرسانی: ۱۳۹۶/۸/۲۰ - ۶:۴۱:۴۴
علل و فرایند مخالفت روحانیت با مصوبه اصلاح قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال 1341
سخنران نشست : محمد حسن رجبی / مهر 1391

اولین نشست از سلسله نشستهای تخصصی پنجاهمین سال آغاز نهضت امام خمینی (ره) با عنوان « علل و فرايند مخالفت روحانيت با مصوبه اصلاح قانون انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي در سال 1341» با سخنراني دکتر محمد حسن رجبی، محقق و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در تاریخ 91/7/29 برپا گردید.

در ابتدا دکتر مرادی نیا ،رییس مرکز پژوهشهای ایران شناسی و اسلام شناسی  به طور  مختصر به حوادث  تاریخی  ایران که از سال 1341 با  تصویب لایحه جدید  انجمنهای ایالتی و ولایتی و تقابل روحانیت و سلطنت آغازگردید و  به  جریانات انقلاب اسلامی و جایگزینی رژیم سلطنتی با جمهوری اسلامی  ختم  شد اشاره کرد و هدف از برگزاری این نشستها كه با پنجاهمین سال آغاز نهضت امام خمینی (ره)  مصادف شده است را بازخوانی و بیان علل و ریشه های آغاز نهضت امام خمینی و ناگفته هایی از حوادث آن دوران و تحلیل حوادث آن روزها دانست که با حضور اندیشمندان و صاحبنظران در فضایی علمی برگزار می گردد.

 سپس دكتر محمد حسن رجبی  با اشاره به تاریخ سیاسی معاصر ایران و جهان اسلام، مسلمانان را قوی ترین قوم در برابر ورود استعمار به کشورهای اسلامی دانست و متذکر شد که در این کشورها با كم شدن امید مردم نسبت به دولت ها، زمینه برای حضور علما به عنوان رهبران و پرچمداران مبارزه با استعمار مهیا گردید كه نقش موثر علما و روحانیون در برهه های مختلف دوران جنگهای جهانی، مشروطه و مانند آن به ويژه نقش امام خمینی در تحولات بعد از رضا شاه مؤيد خوبي بر اين مطلب مي باشد. وي در ادامه به نقش امام خمینی (ره) در متقاعد كردن آیت الله بروجردی برای استقرار در شهر قم  و تبدیل آن شهر به قطب مرجعیت شیعه و مبارزه با برنامه های استعماری آمريكا اشاره كرد.

وی با اشاره به حضور استعمارگران آمریکایی بعد از جنگ جهانی به عنوان فاتحان جنگ در ایران اظهار کرد: دکترین آمریکا در قبال نفوذ کمونیسم در کشورهای وابسته و توسعه نیافته، ایجاد دیکتاتوری های نظامی و جلوگیری از کمونیسم بود و به همین دلیل اصلاحات از بالا را در کشورهایی که احتمال انقلاب و تشکیل نهضت های آزادی بخش در آن ها وجود داشت، شروع کرد.

دکتر رجبی دولت آمریکا را مسبب برقراری  دموکراسی پارلمانی و اصلاحات اداری و اقتصادی  توسط دولت امینی بیان کرد و ادامه داد: اصلاحات ارضی با توجه به انقلاب های چین در اولویت برنامه های امینی بود.

لذا در انتخابات سال شصت میلادی در امریکا، شعار برقراری آزادیهای سیاسی  و اصلاحات سیاسی و اقتصادی از جمله شعارهایی بود که حزب دموکرات امریکا به  نمایندگی «کندی» مطرح می کرد و رژیم شاه هم با گمان روي كار آمدن دموکراتها، پيشاپيش اصلاحاتی را آغاز کرد که تصویب  لایحه" تحدید مالکیتها" در مجلس و پی گیری  قانون "از کجا آورده ای" جهت مبارزه با فساد اداری و مالی را در پی داشت که البته  تنها در حد شعار باقی ماند.

وی تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی را راهی برای نفوذ بهائیت به قدرت و سیاست کشور توصیف کرد و افزود: حذف سوگند به قرآن کریم و دادن حق رای به زنان  از جمله مواردی بود که طی آن نفوذ بیش از پیش بهائیت در قدرت و دوستی ایران با اسرائیل را تقویت می کرد.

این مورخ تاریخ معاصر ایران، تشخیص حضرت امام خمینی (ره) را در خطر نفوذ بهائیت از طریق این لایحه بسیار هوشمندانه دانست و ادامه داد: لغو این لایحه نه تنها پاتکی به رژیم بود، بلکه موضع ایشان در روحانیت را نشان داد و موجب پرچمداری حضرت امام در حرکت های بعدی شد.

امام(ره) به خوبي دریافته بود که با جایگزینی سوگند به کتاب مقدس به جای قرآن، فرصتی برای فعال شدن و حضور فرقه هائي مانند بهائیت ایجاد می شد لذا در جلسات متعدد این مساله را با دیگر علمای کشور در میان گذاشت و آنها نیز مخالفت های خود را به روشهای گوناگون بیان کردند تا جایی که با پیگیری ها و تلاشهای مکرر ايشان لغو این لایحه در هیئت دولت عملی و در جراید به طور رسمی اعلام  شد و این چنین بعد از دو ماه، قائله انجمن های ایالتی و ولایتی  با پیروزی علما و مردم پایان یافت  و این ماجرا مشخص کرد که هیچکدام از مخالفت‌هایی که از سال 1339 با رژیم پهلوی و از سوی طیف‌هایی مانند جبهه ملی و یا سوسیالیست‌ها صورت گرفته بود، توان بسیج مردمی را علیه این رژیم نداشتند، اما حضرت امام و ساير مراجع به خوبي به نقشه های نهفته رژیم واقف بوده و قدرت به میدان کشیدن عموم مردم را داشتند و همچنين مرز بین تجدد مورد ادعای رژيم و اتهام مخالفت با تمدن که به علما زده می شد تبيين گردید. اين حركت سرآغاز حرکتهای جدیدی شد که به قیام 15 خرداد 1342 و در  ادامه به انقلاب اسلامی ایران منجر شد.

اين محقق در ادامه به كاستي منابع درباره تاريخ‌نگاري انقلاب اشاره كرد و گفت: متاسفانه در آن دوران تاريخ‌نگاران وقايع و حوادث را ثبت نكرده‌اند و تنها مرحوم پدرم (حجت‌الاسلام علی دوانی) اعلاميه‌‌ها، نامه‌ها و سخنراني‌هاي امام (ره) را در آذر ماه سال 1341 جمع‌آوري و در دي ماه همان سال منتشر كرد. اين كتاب پس از مدت كوتاهي توسط ساواك توقيف و جمع‌ شد و تنها چند نسخه از‌ آن باقي ماند و بعد‌ها به مجموعه 10 جلدي «نهضت روحانيت در ايران» تبدیل شد. اما مورخان ما نيز به اين دوره كمتر توجه داشته‌اند. وی اين کتاب را به عنوان بی نظیرترین وقایع نگاری ها در کوران وقایع تصویب و لغو قانون انجمن های ایالتی و ولایتی،  نام برد که مجموعه ای از اسناد، اعلامیه ها و بیانیه ها مربوط به آن دوران است.