فعاليت نمايشگاهی آرشيو ملی ايران
ادارهكل خدمات آرشیوی (گروه ارتباطات آرشیوی) در آبان ماه 1398، نمایشگاههایی در قالب مجازی و حقیقی برگزار كرد كه در زیر به آنها پرداخته میشود:
نمایشگاه مجازی
نمایشگاه مجازی به مناسبت سوم آبان، سالروز تصویب قانون تشکیل شرکت پست جمهوری اسلامی ایران؛
سوم آبان 1366، سالروز تصویب قانون تأسیس شرکت پست جمهوری اسلامی ایران است، به همین مناسبت اداره کل خدمات آرشیوی (گروه ارتباطات آرشیوی) منتخب اسناد مرتبط با تاریخچه پست را در 11 عنوان و 23 برگ در وبگاه سازمان تقدیم به علاقهمندان حوزه سند کرد. قدیمیترین سند معرفی شده در این نمایشگاه با عنوان؛ دستور تلگرافی امینالسلطان از تهران به عراق (اراک) برای اعلام تأکید ناصرالدینشاه به لزوم تأمین امنیت راهها، کاروانها، مسافران و به خصوص محافظت پست دولتی و امنیت محمولات پستی در تاریخ 17 جمادیالاول [1310ق.؟] مطابق با 17/9 /[1271ش.؟]؛ و جدیدترین سند گزارش وزارت پست تلگراف و تلفن از وضعیت موجود شرکت پست؛ مربوط به سال 1375ش.، بود. دیگر عناوین این نمایشگاه عبارت است از:
سواد تمسکنامچه اداره پست، مبنی بر استقراض ده هزار تومان از گمرک؛ گزارش مخبر کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی از بررسی قرارداد تجدید کنترات مسیو مولیتر، مدیر پست کشور؛ دستور تلگرافی از تهران به اصفهان برای التزام قراسورانها به رعایت سرعت حرکت پستهای دولتی مسیر اصفهان به یزد؛ بخشنامه وزیر پست و تلگراف و تلفن برای اعلام مشخصات لباس متحدالشکل مستخدمان جزء؛ گزارش بازدید از دفتر پست و تلگراف فریدن؛ بخشنامه وزارت پست و تلگراف و تلفن برای اعلام تأسیس دفتر پست در حصارچه از توابع گنبد کاووس؛ طرح قرارداد حمل و نقل پستهای سریعالسیر و ارسال آن به مدیریت کل امور حقوقی وزارت پست و تلگراف و تلفن برای بررسی و اظهار نظر؛ جدول وضعیت نیروی انسانی شرکت پست جمهوری اسلامی ایران؛ سیاستها و خطمشی های برنامه 25 ساله توسعه پست؛ گزارش وزارت پست تلگراف و تلفن از وضعیت موجود شرکت پست.
نمایشگاه سیار
1-نمایشگاه پیامدهای جنگ جهانی اول در غرب ایران
به مناسبت 9 آبان، سالروز اعلام بیطرفی ایران در جنگ جهانی اول، نمایشگاهی با عنوان «پیامدهای جنگ جهانی اول در غرب ایران»، شامل 28 عنوان با معرفی 45 برگ سند آمادهسازی و برای برگزاری نمایشگاه همزمان به 12 نمایندگی استانی و منطقه ای ارسال گردید.
تلگراف رمز [سردار معتضد] از کرمانشاهان به تهران با موضوع راهکارهای پیشنهادی به وزارت داخله برای رفع مخاطرات ناشی از درگیری قوای روس و عثمانی درتاریخ 9 [عقرب] 1332ق./ 9 [آبان] 1293ش.؛ قدیمیترین سند و تلگراف رمز از تهران به تبریز، درخصوص مکاتبه اقبال السلطنه با اردوی عثمانیها و لزوم آگاهی حکام آن ولایت برای جلوگیری از اقدامهای خلاف بیطرفی ایران در جنگ جهانی اول در تاریخ 25 جوزای 1336ق./ 25 خرداد 1297ش.؛ جدیدترین سند معرفی شده در این نمایشگاه بود.
دیگر عناوین اسناد نمایشگاه عبارت است از:
تلگراف رمز سردار محی از کردستان به وزارت داخله، مبنی بر دستگیری چند نفر از اتباع مسلح عثمانی توسط پلیس، اعتراض شهبندر به این اقدام و کسب تکلیف در این خصوص، 28 قوس 1333ق./ 28 آذر 1293ش.؛ درخواست تلگرافی عظام الملک از صدق السلطنه برای کسب تکلیف در موضوع ورود نیروهای نظامی عثمانی به کشور به بهانه کمک به اخراج قشون روس از ایران، 5 جدی 1333ق./ 5 دی 1293ش.؛
تلگراف رمز از کردستان به تهران، مبنی بر حرکت اتباع عثمانی به سمت ساوجبلاغ جهت پیوستن به اردوی اسلام، 27 دلو1333ق./ 27 بهمن 1293ش.؛ گزارش تلگرافی سردار محی از اقدام رئیس اوقاف کردستان در جمعآوری نیرو، تحریک شهبندر و نقض حکم دولت در بیطرفی جنگ جهانی اول، 4 حوت 1333ق./ 4 اسفند 1293ش.؛ تلگراف رمز سردار محی به وزارت داخله، مبنی بر فعالیت علما، اصناف، تجار، اشراف و اعیان برای جمعآوری نیرو بهمنظور جهاد و اعزام به اردوی عثمانیها، 9 حوت 1333ق./ 9 اسفند 1293ش.؛ تلگراف رمز عباس، سالار لشکر از همدان به وزارت داخله، برای اعلام نگرانی از ورود نیروهای قزاق به کرمانشاهان و حرکت کنسول روس و انگلیس و تأثیر این تحرکات بر افکار عمومی، 27 حمل 1333ق./ 27 فروردین 1294ش.؛ تلگراف رمز عباس، سالار لشکر از همدان، مبنی بر تکذیب خبر عدم رعایت بیطرفی ایران در جنگ جهانی اول توسط نظمیه،30 حمل 1333ق./ 30 فروردین 1294ش.؛ قطعنامه کمیته ایالتی فرقه دموکرات کرمانشاه در حمایت از اقدام دولت و شاه در اعلام بیطرفی ایران در جنگ جهانی اول و لزوم رعایت آن از سوی اعضای فرقه و تصدیق آن توسط کمیته محلی بروجرد، 26 جمادی الثانی 1333ق./ 20 اردیبهشت 1294ش.؛ رونوشت گزارش ژندارمری تبریز، مبنی بر تلاش جهت اتحاد ژاندارم و قزاق، ورود سالداتها(سربازها) و سوار نیزهدار و فوجهای قزاق روسی به تبریز، تعمیر ارک و مانور ژاندارم در میدان مشق، 30 ثور 1333ق/30 اردیبهشت 1294ش.؛ تلگراف رمز مشیرالسلطان حاکم گروس به وزارت داخله برای درخواست فشنگ از ژاندارمری همدان، 29 سرطان 1333ق./ 29 تیر 1294ش.؛ تلگراف رمز مشیرالسلطان حاکم گروس به وزارت داخله، مبنی بر چگونگی تنبیه عشایر و ایجاد نظم در آن حدود با توجه به مخالفت عثمانیها، 20 اسد 1333ق./ 20 مرداد 1294ش.؛ تلگراف از همدان به وزارت داخله برای اعلام وضعیت آشفته شهر، اظهار نگرانی کنسول روس و انگلیس و لزوم دادن تعلیمات لازم به ژاندارمری برای جلوگیری از بروز اغتشاش احتمالی، 20 سنبله 1333ق./ 20 شهریور 1294ش.؛ تلگراف رمز از همدان به تهران، مبنی بر اقدام آلمانیها و اتریشیها برای استخدام سوارهای چهار دولی و درخواست از وزارت داخله جهت مقابله با آنها از طریق سفارت، 4 میزان 1333ق./4 مهر 1294ش.؛ تلگراف رمز از همدان به وزارت داخله برای اعلام ورود نیروهای نظامی به کنگاور و همدان و درخواست مداخله ژاندارمری در تأمین امنیت و نظم منطقه، 27 عقرب 1334ق. /27 آبان 1294ش.؛ تلگراف رئیس ایل مامش از از مراغه به تهران، در خصوص اقدام روسها در نقض بیطرفی ایران در جنگ جهانی اول و حمله به [لاجان]، اشنویه و قریه [پسوه] محل سکونت ایل و اقامت آنها در رواندز، اول جدی 1334ق./ اول دی 1294ش.؛ اخباری از وضعیت برخی از شهرهای ایران در جریان جنگ جهانی اول و مشکلات مردم، 4 اردیبهشت 1295ش.؛ گزارشی از پیروزی نیروهای روسی بر نظامیان عثمانی در ملایر، شایعه آمدن سردار اجلال به شهر، تشکیل کمیسیونی از تجار و ملاکان به منظور تأمین آذوقه قشون روس و صدمه به دستگاه تلگراف توسط عثمانیها، 16جدی1335ق./ 16 دی 1295ش.؛ اعلام موافقت هیئت دولت جهت اعزام نیروی نظامی به قزوین و دادن اطمینان خاطر به اهالی برای تأمین آسایش، 26 قوس 1336ق./ 26 آذر 1296ش.؛ تلگراف ارسالی رئیس نظمیه قزوین به تهران، مبنی بر وضعیت آشفته قزاقهای متوقف در قزوین و درخواست انجام اقدامهای لازم در هیئت دولت برای جلوگیری از اجیر شدن آنان توسط انگلیسی ها، اول جدی 1336ق./ اول دی 1296ش.؛ تلگراف رمز از نوبران به مستوفی الممالک برای معافیت مالیاتی روستاهای همدان به دلیل خشکسالی و غارت بلوکات همدان توسط نیروهای روس و عثمانی، 15 دلو 1336ق./ 15 بهمن 1296ش.؛ نامه اعتلاءالملک به وزارت داخله با موضوع تحرکات نیروهای آلمانی، عثمانی و انگلیسی در کردستان، کرمانشاهان و همدان و نقض بیطرفی ایران در جنگ جهانی اول، 26 ربیع الثانی 1336ق./ 19 بهمن 1296ش.؛ تلگراف رمز از تبریز به تهران با موضوع ورود عثمانیها به شهرهای آذربایجان و تعدی به مردم و نظامیان ایرانی و ایجاد تشویش و پریشانی در بین اهالی و کسب تکلیف در صورت ورود آنها به تبریز، 20 دلو1336ق./ 20 بهمن 1296ش.، سواد تلگراف رمز مجدالملک به وزارت داخله، مبنی بر خرید غله در قصر شیرین توسط کنسول انگلیس و تأثیر آن بر افزایش قیمت اجناس و درخواست برای جلوگیری از این اقدام و ارسال سواد تلگراف به وزارت امورخارجه، 29 ربیع الثانی 1336ق./ 22 بهمن 1296ش.؛ گزارش تلگرافی از قزوین به تهران، مبنی بر ورود بلشویک ها به شهر و مأموریت آنها در حرکت دادن نظامیان به طرف روسیه و درخواست بررسی بیشتر در این باره، 18 حوت 1336ق./ 18 اسفند 1296ش.؛ گزارش تلگرافی محتشم السلطنه از تبریز به تهران، مبنی بر حرکت کنسولهای آمریکا، انگلیس، فرانسه و ایتالیا به تهران و اقدام صاحب منصبان انگلیسی در گرفتن سرباز و درخواست برای مذاکره با سفارت انگلیس در این خصوص برای جلوگیری از اعتراض عثمانیها، 20 جوزا 1336ق. /20 خرداد 1297ش.؛ بیانیه فرمانده کل قوای عثمانی و اسلامی با موضوع نیروهای درگیر در جنگ جهانی اول و خسارتهای وارده به آنان، اشغال ایران توسط روسها و تشویق ایرانیان به جنگ با اشغالگران.
2-نمایشگاه اسناد آیت الله طالقانی
به درخواست روابط عمومی سازمان، اسنادی با موضوع آیت الله طالقانی آماده سازی و برای برگزاری نمایشگاه ارسال گردید. این نمایشگاه با بازه زمانی دوره پهلوی و انقلاب اسلامی شامل 18 عنوان با معرفی 16 برگ سند و 5 قطعه عکس بود. قدیمیترین سند نمایشگاه با عنوان، گزارش به اداره انتظامات وزارت کشور، در خصوص حضور آیت الله طالقانی به عنوان کاندیدای مجلس مازندران غربی در میان متحصنان و سخنرانی برای آنها جهت پایان دادن به تحصن و تلاشها برای ایجاد امنیت در تاریخ 21دی1330ش.؛ و جدیدترین سند با عنوان، اعلامیه آیت الله سید محمود طالقانی خطاب به امام خمینی( ره)، پس از آزادی از زندان و تأکید بر ادامه مبارزه تا سرنگونی رژیم تحت ارشاد و رهبری ایشان؛ و اعلامیه امام خطاب به علما و روحانیان و صدور اجازه استفاده از نصف سهم امام برای خانوادههای آسیب دیده از جنایتکاران و دژخیمان شاه در تاریخ 18 آبان 1357ش.؛ بود.
ارسال رونوشت گزارش شهربانی بابل به استانداری مازندران از سخنرانی آیت الله طالقانی در مسجد جامع بابل،1 اسفند1330ش.؛ مجوز چاپ دوم جلد 3-4 کتاب «پرتوی از قرآن» نوشته آیت الله سید محمود طالقانی، 29 آبان 1356ش.؛ دستور بازپرس ویژه 4 دادستانی ارتش به اداره اطلاعات شهربانی کل کشور، در خصوص ارسال سوابق سید محمود علائی طالقانی متهم به اقدام علیه امنیت نظام، 22 اسفند 1341ش.؛ تلگراف آیت الله سید کاظم شریعتمداری و آیت الله محمد هادی حسینی میلانی به آیت الله طالقانی در زندان قصر و سفارش ایشان به صبر و مجاهده،20 شهریور 1342ش.؛ اعلامیه امام خمینی(ره)، در خصوص محکومیت صدور حکم ده سال زندان برای آیت الله طالقانی و مهندس بازرگان از سوی دادگاه تجدید نظر، [1343ش.]؛ متن تلگراف آیات عظام سید محمد هادی حسینی میلانی و سید شهاب الدین مرعشی نجفی خطاب به ریاست دادگاه تجدید نظر نظامی ارتش، در خصوص صدور حکم زندان برای آیت الله طالقانی، 12تیر1343ش.؛ نامه آیت الله سید محمد صادق روحانی به آیت الله طالقانی، مهندس بازرگان و دکتر سحابی، مبنی بر محکوم کردن احکام صادره برای آنها از سوی دادگاه تجدید نظر، اول ربیع الاوال 1384ق. / 20 تیر 1343ش.؛ اسم آیت الله محمود علائی طالقانی در سیاهه اسامی افراد ممنوع المنبر در رمضان 1390ق./ آبان یا آذر 1349ش.؛ نقلی از صورت جلسه مطبوعاتی وزارت فرهنگ در مورد محتوای کتاب جهاد و شهادت آیت الله طالقانی، چاپ بدون مجوز، ضبط تعدادی از جلدها، لزوم مشخص شدن انتشارات و جمع آوری کل آن از سوی شهربانی و مطلع نمودن کتابخانه ملی از موضوع، 29 بهمن 1349ش.؛ مکاتبه اداره کل نگارش وزارت فرهنگ با کتابخانه ملی، مبنی بر خودداری از ثبت کتاب « جهاد و شهادت» نوشته آیت الله طالقانی،19 اسفند 1349ش.؛ اعلامیه آیت الله سید محمود طالقانی خطاب به امام خمینی( ره)، پس از آزادی از زندان و تأکید بر ادامه مبارزه تا سرنگونی رژیم تحت ارشاد و رهبری ایشان؛ و اعلامیه امام خطاب به علما و روحانیان و صدور اجازه استفاده از نصف سهم امام برای خانوادههای آسیب دیده از جنایتکاران و دژخیمان شاه، 18 آبان 1357ش.؛ آیت الله طالقانی در زندان؛ [1341ش.]؛ آیت الله سید محمود طالقانی در صحن مجلس شورای اسلامی در کنار آقایان آیت الله عبدالکریم هاشمی نژاد و عزت الله سحابی، [1358ش.]؛ آیت الله سید محمود طالقانی یک هفته پس از رهایی از زندان؛ [آبان 1357ش.]؛ آیت الله طالقانی و احسان شریعتی (پسر دکتر شریعتی) در مراسم سالگرد دکتر شریعتی؛ [ خرداد1358ش.]؛ آیت الله طالقانی و عدهای دیگر از وعاظ و نویسندگان، و آیت الله سید محمود طالقانی در دوران جوانی به همراه جمعی در منطقه طالقان؛ عنوانهای دیگر اسناد نمایشگاه بود.
3-برگزاری نمایشگاه منتخبی از اسناد نفیس در دانشگاه شهید بهشتی
نمایشگاه منتخبی از اسناد نفیس آرشیو ملی ایران، شامل 24 عنوان با معرفی 24 برگ سند «رقم»، «فرمان» و «حکم» با بازه زمانی صفویه، افشاریه و قاجاریه از تاریخ یکشنبه 19 الی 27/8/1398 در کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. قدیمیترین سند نمایشگاه با عنوان «رقم(فرمان) شاه سلیمان صفوی، در خصوص واگذاری وزارت بیگلربیگی الکاء شیروان به میرزا هدایتالله جابری بمنظور اقدام جهت عمران و آبادی منطقه، رفاه حال رعایا، انتظام امور ایل و قشون و غیره، به تاریخ 1097ق.» و جدیدترین با عنوان «فرمان اعطای لقب امین همایونی به حسنخان پیشخدمت خاصه از سوی نایبالسلطنه، ناصرالملک و تصویب موثقالدوله، وزیر دربار به تاریخ 1331ق.» بود. عناوین برخی دیگر از مهمترین اسناد نمایشگاه عبارتند از:
رقم (فرمان) شاهسلطانحسین صفوی، در خصوص انتصاب میرزامحمدتقی، نواده میرزاابوالمعالی به سمت کلانتری دارالعباده یزد و بلوکات و توابع آن با ذکر رئوس وظایف وی؛ فرمان نادر شاه افشار، در خصوص واگذاری حکومت یزد به میرزا حسن، ضابط سابق نطنز و تأکید در حسن سلوک با رعایا، ضبط مالیات، تنبیه اجامر و اوباش، آبادی ولایت و غیره؛ فرمان نادرشاه افشار در خصوص، اعطای ریاست ایل صوفیانلو به شاهوردی بیگ؛ فرمان محمدشاه قاجار به فیروز میرزا، در خصوص رسیدگی به ادعای میرزا محمد فسایی نسبت به تصرف مزرعه موقوفه سختویه واقع در حومه شیراز؛ فرمان ناصرالدین شاه، در خصوص اعطای لقب امیر دیوانی به میرزا محمد زمان، مستوفی دیوان اعلی بابت خدمات وی در امور دیوانخانه مباركه؛ فرمان مظفرالدینشاه قاجار، در خصوص واگذاری منصب امیر آخوری و ریاست اصطبل مبارکه به عبدالحمیدمیرزا شمسالملک با تصویب میرزاعلیاصغرخان امینالسلطان، صدراعظم و رقم ظلالسلطان در خصوص اعطای لقب خانی به میرزاحسینخان از کارکنان تلگرافخانه اصفهان به منظور تشویق وی.
4-نمایشگاه به مناسبت 24 آبان روزکتاب، کتابخوانی و کتابدار؛
نمایشگاه یاد شده شامل 39 عنوان با معرفی 49 برگ سند به درخواست مدیریت مازندران برای برگزاری نمایشگاه ارسال گردید.
نمایشگاه حقیقی
1- نمایشگاه اسناد روابط ایران و اتریش
نمایشگاه یاد شده شامل 32 قاب سند با همکاری اتاق بازرگانی ایران و اتریش در روز سه شنبه 28 آبان با حضور مهندس زرافشان معاونت محترم اسناد و سفیر اتریش افتتاح شد. قدیمیترین سند نمایشگاه با عنوان « نامه ناصرالدین شاه به امپراطور اتریش و پادشاه هنگری[مجارستان]، مبنی بر معرفی نریمان خان سرتیپ اول و آجودان مخصوص خود به سمت وزیر مختار و ایلچی مخصوص ایران در آن کشور، رجب 1295ق./ تیر یا مرداد 1257ش.» بود. دیگر عناوین اسناد نمایشگاه به شرح زیر است:
نامه شارژدافر(مأمور سیاسی) امپراتوری اتریش و مجارستان به وزارت امور خارجه برای معرفی مسیو ژان یادال به عنوان نماینده تجارتخانه مراوتیس اتریش در تهران، 8 آوریل 1909م./ 19 فروردین 1288ش.؛ نامه عضدالملک نایب السلطنه، علیرضا قاجار، به نام احمدشاه قاجار به امپراطور اتریش و پادشاه مجارستان برای انتصاب مجدد میرزا مصطفیخان صفاءالممالک به سمت وزیر مختاری و ایلچی مخصوص دولت ایران در اتریش، 18 رمضان 1327ق./ 11 مهر 1288ش.؛ مکاتبه در خصوص ارسال نمونه نظامنامه و دستورالعمل مسافرین تجارتی اتریشی و مجارستانی به اداره گمرکات و درخواست وزارت امور خارجه برای مقایسه آن با قوانین داخلی جهت اعلام به سفارت اتریش، 12 ربیعالاول 1330ق./ 10 اسفند 1290ش.؛ میزان گمرک صادارت قالی به کشورهای اتریش و چک و اسلواکی، [1304ش.]؛ پاسخ رئیس ضرابخانه دولتی به اداره گمرکات از نتیجه تجزیه یک عدد سکه اتریشی و تشخیص عیار آن، 13 آبان 1307ش.؛ نامه وزیر امور خارجه به وزارت مالیه برای اعلام تمدید قرارداد موقت با اتریش به مدت شش ماه، 31 شهریور 1313ش.؛ ارسال رونوشت نامه کنسولگری اتریش در باره خرید جو و گندم با روش معاوضه جنسی از ایران به وزارت مالیه، 14 آبان 1314ش.؛ پاسخ تلگرافی شرکت سهامی فارس و بنادر به بانک فلاحتی و صنعتی ایران در خصوص مدت زمان لازم برای حمل غله به اتریش و محل بارگیری آن در جنوب، 28 آبان 1314ش.؛ رونوشت تصویبنامه هیئت دولت برای اعلام موافقت با پیشنهاد وزارت امور خارجه در خصوص شمول قرارداد تهاتر ایران و آلمان به معاملات ایران و اتریش، 10 مرداد 1317ش.؛ گواهی نامه اداره تقاعد کشوری، درخصوص موافقت با تقاضای استخدام «هوگو سوایگنتال اتریشی»، به سمت نظارت عملیات ساختمانی راه مبارک آباد، 14 آبان 1317ش.؛ پیمان استخدام «والتر برود اتریشی» به عنوان سرپرست قسمت برق کارخانه های سیگار، 1 خرداد 1320ش.؛ درخواست وزیر امور خارجه از وزرات اقتصاد برای اعلام نظر در مورد پیشنهاد سفارت ایران درباره گواهی صلاحیت بازرگانان ایرانی به دلیل افزایش تجارت فرش ایرانی در اتریش، 7 اردیبهشت 1343ش.؛ بخشی از رونوشت موافقتنامه حمل و نقل هوائی بین دولت ایران و اتریش، 12 خرداد 1349ش.؛ مهمترین عنوانهای مورد توافق ایران و اتریش در سومین اجلاسیه کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور، [اسفند 1352ش.؟]؛ آمار مبادلات بازرگانی ایران با اتریش با احتساب نفت، به نقل از نشریه صندوق بین المللی پول، اکتبر 1975؛ مهر 1354ش.؛ جدول آماری از اقلام عمده وارداتی ایران از اتریش، [خرداد 1355ش.]؛ جدول آماری از اقلام عمده صادراتی ایران به اتریش، [خرداد 1355ش.]؛ جدول آماری روند بازرگانی ایران و اتریش از سال 1344 تا نه ماهه 1354، [خرداد 1355ش.]؛ ابلاغ تصویب موافقتنامه مالی تحصیل اعتبار از شرکت «الین یونیون» اتریش به منظور تأمین بخشی از هزینههای ارزی خرید تجهیزات ترانسفورمرهای بهم پیوسته، 13 تیر 1356ش.
2- نمایشگاه اسناد پیامدهای جنگ جهانی اول در جنوب ایران
نمایشگاه یاد شده شامل 11 عنوان با معرفی 12 برگ سند در ویترینهای نمایشگاهی ساختمان آرشیو ملی به نمایش گذاشته شد.