مصاحبه تاریخ شفاهی با مرحوم نصرت الله خازنی
خاطره
... واقعاً رفتن اشرف پهلوی از ایران خودش یكی از قدم‌ها و اقدامات بسیار مفید آقای دكترمصدق بود كه این ام‌الفساد را از رده خارج كرد. به همین جهت هم بود كه در كودتای بیست و پنجم و بیست و هشتم، یكی از عوامل عمده، اشرف پهلوی بود، روی خصومت. یكی از عللی كه دكتر فاطمی هم محكوم به اعدام شد، باز هم این اشرف پهلوی بود والا قرار نبود كه آقای دكترفاطمی اعدام بشود.
از كارهای قابل ذكر، یكی به دست گرفتن اختیارات وزارت جنگ بود، برای اینكه وزارت جنگ بخصوص ستاد ارتش در انتخابات دخالت بسیار آشكاری داشت. می‌توانم ادعا كنم كه لااقل دو سوّم از نمایندگان مجلس انتخاب دربار بودند، به وسیله وزارت جنگ و ستاد ارتش. خوب، یكی از هدف‌های آقای دكترمصدق هم تأمین آزادی انتخابات بود. مردم سالاری یعنی همین كه [فرد] بتواند نماینده خودش را آزادانه انتخاب كند. این بود كه اصرار كرد باید وزارت جنگ تحت اختیار آقای دكترمصدق باشد. [این امر] مورد مخالفت خیلی شدید شاه قرار گرفت و نتیجه این شد كه آقای دكترمصدق استعفا كرد. وقتی استعفا كرد، قیام ملّی سی تیر شروع شد و متأسفانه نزدیك به بیست و هشت نفر یا سی نفر از جوان‌های مملكت شهید شدند. الان مزار شهدای سی‌تیر در ابن‌بابویه است. آقای دكترمصدق هم هر سال به زیارت قبور شهدای سی تیر می‌رفت كه یكدفعه من همراهش بودم. بالاخره بعد از سی تیر شاه ناچار شد كه وزارت جنگ را در اختیار دولت آقای دكترمصدق بگذارد. همیشه شاه علیه دكترمصدق به وسیله ارتش، مخالفت می‌كرد. مثلاً وقتی آقای دكترمصدق ارتش را از افسران ناپاك، نادرست و بدنام تصفیه كرد، همین عده بودند كه مرتب تحت نظر خود شاه و بخصوص شاهپور علیرضا (تا آن موقع زنده بود) تشكیلاتی داشتند و اینها بودند كه علیه آقای دكتر مصدق تظاهر و قیام كرده و به خانه او حمله می‌كردند؛ حتی یك دفعه در آهنی را هم اینها شكستند و اینها افسران تصفیه شده بودند.
باور كنید این افسرها به من مراجعه می‌كردند كه من ببرم [ آنها را] خدمت آقای دكترمصدق تا ثابت كنند كه بی‌جهت تصفیه شده‌اند. ملاحظه كنید! من می‌گفتم «خیلی خوب، من پرونده‌تان را می‌گیرم مطالعه می‌كنم، با حضور خودتان هم پرونده‌های محرمانه و هم غیرمحرمانه را مطالعه می‌كنم و وقتی كاملاً به سوابق خدمت شما احاطه پیدا كردم، با هم می‌رویم خدمت آقای دكترمصدق». تا این حرف را می‌زدم، دیگر نمی‌آمدند به ملاقات آقای دكترمصدق. برای اینكه می‌دیدند واقعاً مرتكب چه كثافت‌كاری شده‌اند. یك نفر از اینها نشد كه حاضر باشد من او را ببرم خدمت آقای دكترمصدق و آنجا بنشینیم شكایتش را بكند و رسیدگی شود و بعد ببینیم اشتباه شده. حتی یك فقره و یك نفر حاضر نشد. حتی افسری بود كه یادم است در كرمانشاه اسلحه گردانش را فروخته بود! خوب چنین افسری را چطور می‌شود در ارتش نگه داشت! بله، این بود كه یك مشت اراذل و اوباش در لباس افسری بودند كه آقای دكترمصدق اینها را تصفیه كرد و به جای آنها افسران خوشنام و پاك [آمدند كه] خوشبختانه كم نبودند ولی چرا از وجود اینها استفاده نمی‌شد، خدا می‌داند. این بود كه آقای دكترمصدق وزارت جنگ را به اصرار از شاه گرفت. واقعاً خدمتی كرد به وزارت جنگ، از لحاظ تصفیه افراد ناپاك و بالا آوردن مقام افسران پاك. باید واقعاً خوشحال بود كه آن موقع در ارتش ما چه افسران پاك، بسیار تحصیلكرده و خدمتگزاری داشتیم و انصافاً باید این را اذعان كنیم. وقتی ایشان وزارت جنگ را در اختیار گرفت، دیگر نفوذ ارتش را در مورد دخالت در انتخابات و چیزهای دیگر بكلّی ریشه‌كن كرد.
بعضی از اشخاص نسبت به افرادی كه آقای دكترمصدق قبل از سی‌تیر آنها را به همكاری انتخاب كرد، ایراد دارند. این اشخاص گرایش‌های خارجی داشتند و حق این بود كه اشخاصی را كه راجع به اینها هیچگونه شائبه‌ای نمی‌رفت، انتخاب كند. این ایراد را به آقای دكترمصدق می‌كنند. واقعیتش این است كه این انتخاباتی كه آقای دكترمصدق قبل از سی‌تیر یعنی در بدو نخست وزیری كرد، برای این بود كه بتواند رأی اعتماد از مجلس بگیرد. چون اگر غیر از این قبیل اشخاص را انتخاب می‌كرد و مثل بعد از سی‌تیر خواهی نخواهی این افراد را انتخاب كرد و رأی اعتماد گرفت جز این هدفی نداشت والا همه می‌دانستند كه مثلاً بعضی از وزراء هیچ سنخیتی با مرام، شخصیت و رفتار آقای دكترمصدق ندارند. ملاحظه می‌كنید؟
فقط می‌خواهم برای روشن شدن مردم این حرف را بزنم كه درست است با كابینه آقای دكترمصدق سنخیت نداشت ولی از آن طرف در مجلس اینها طرفدارانی داشتند و آقای دكترمصدق هم می‌بایست كه از مجلس رأی اعتماد بگیرد و قبول مسئولیت كند و بتواند شیلات و شركت نفت را خلع ید كند. این بود كه اینها را به این جهت سركار آورد نه اینكه باطناً تمایل به همكاری با اینها داشته باشد. این نكته را مردم باید متوجه باشند كه نكته در كجاست. به همین جهت هم ملاحظه فرمودید كه بعد از سی تیر كسانی را آورد كه واقعاً شایستگی وزارت داشتند، از نظر تحصیلات، مراتب علمی، شایستگی، پاكی و درستی....
تاریخ مصاحبه، 1382/5/19
منبع: گروه دیداری - شنیداری