مصاحبه با دكتر محمدحسین جزیره ای


تاریخ انتشار: ۱۳۹۷/۱۰/۳۰ - ۱۴:۲۷:۰
آخرین تاریخ بروزرسانی: ۱۳۹۷/۱۰/۳۰ - ۱۴:۳۲:۱۲
مصاحبه با دكتر محمدحسین جزیره ای

بخشی از مصاحبه سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران با جناب آقای دكتر محمدحسین جزیره ای 

در تاریخ: 76/2/17، شماره ردیف مصاحبه: 270، مصاحبه كننده: پیمانه صالحی

صدای دكتر محمد حسن جزیره ای

ـ آقای دكتر، مهم ترین طرحهای تحقیقاتی كه در زمینه جنگل در گذشته و امروز در دانشگاه ها و مراكز تحقیقاتی مطرح هست را برای ما نام ببرید

ـ عرض كنم كه اولین دستگاه تحقیقاتی را در سال های 1328 و 1329 در خود بنگاه جنگل ها تأسیس كردند. آن وقت یك اداره بررسی های جنگل و یك اداره بررسی های مرتع وجود داشت. البته می شد كارهایی در حد امكانات موجود از لحاظ پرسنلی و اعتباری انجام داد. بعدها كه وزارت منابع طبیعی در ایران تشكیل شد، اولین پایه گذاری گسترده و صحیح در آن موقع شد و یك مؤسسه ای در وزارت منابع طبیعی آن وقت (دهه چهل) به نام مؤسسه تحقیقات منابع طبیعی به وجود آمد كه مدتی هم فعال بود و بعد از انحلال این وزارتخانه، این مؤسسه تبدیل شد به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع كه هنوز هم به همین نام فعال است. بعد از انقلاب هم، چه از لحاظ نیروی انسانی، چه از لحاظ اعتباری و چه از لحاظ دامنه كار، خیلی گسترش پیدا كرد. فعالیت های سودمندی هم انجام داده، ولی هنوز ما چه در اجرائیات، چه در تحقیقات و چه در آموزش از آن حد ایده آل در مقایسه با كشورهای پیشرفته، به علل گوناگون عقب هستیم كه بایستی جبران بكنیم.

البته در زمینه تحقیقات، یك قسمت هم در دانشگاه ها انجام می شود، یعنی دانشكده های منابع طبیعی یا دانشكده های كشاورزی كه رشته جنگل را در خودشان دارند. آنها هم فعالیت هایی كرده اند كه نتیجه آن را به صورت نشریات جداگانه یا به صورت مقالاتی در نشریات تحقیقی چاپ می كنند. ولی بعد از انقلاب یك مقدار كار تحقیقی در قالب طرح های پایان نامه تحصیلی دانشجویان عملی شده. مقدار زیادی كار تحقیقی به این صورت انجام گرفته یا در قسمت دكترایشان كارهای تحقیقی در مملكت شده، ولی مسئله مهم این است كه ما تحقیق را برای چی می خواهیم؟ برای این می خواهیم كه در اجرائیات، كار را براساس آن یافته های تحقیقی انجام بدهیم. منتها بین دستگاه های اجرایی و دستگاه های تحقیقی چه دانشگاهی و چه مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، چه تحقیقاتی كه دیگران غیر از اینها در خارج جداگانه انجام می دهند، هماهنگی وجود ندارد كه مجموعه اینها بیاید در دستگاه های اجرایی و بر آن اساس یافته های تحقیقی كار انجام بدهد. البته فعالیت هایی شده كه از این صورت دربیاید ولی خوب هنوز هم كار بایستی صورت بگیرد كه بین دستگاه اجرایی و تحقیقی هماهنگی بیشتری صورت بگیرد.

ـ مهم ترین طرح های تحقیقاتی كه به اجرا درآمده كدام ها هستند؟

ـ طرح های تحقیقاتی خیلی متنوع هستند و هر كدام اهمیت خاص خودشان را دارند. مثلاً فرض بفرمائید كه اگر ما یك تحقیقی راجع به یك چوبی می كنیم، این به طور غیرمستقیم در كارهای جنگلداری ما تأثیرگذار هست، یا اگر یك تحقیقی در مورد یك روش جنگل شناسی یا جنگلداری می كنیم، اینها تأثیرگذار هستد. نمی توانم اسم تحقیق خاصی را ببرم، ولی موضوعاً می توانم بگویم كه هر كدام از اینها ارزش خاص خودشان را دارند. حتی در مورد صنایع چوب كه تحقیق می شود، اینها می تواند برای كار ما سودمند واقع بشود. به عنوان مثال، به شما عرض بكنم كه ما یك درختی در جنگل های شمال ایران داریم به نام «درخت ممرز» كه ما مدت ها فكر می كردیم كه این یك درخت پیش پا افتاده است و ارزش چندانی ندارد و بعد توصیه می كردیم كه اگر می خواهند ذغال تهیه كنند، از این درخت تهیه كنند. بعد یواش یواش كه كارهای تحقیقی روی این صورت گرفت، معلوم شد كه نه، ما می توانیم برای تراورس راه آهن (چوبهایی كه زیر ریل گذاشته می شود) به راحتی از این چوب استفاده بكنیم. این بود كه به جای ذغال سوزی آوردیم این را به مصرف بهتر رساندیم. بعدها كه ما تحقیقات بیشتری روی این چوب در داخل و خارج مملكت كردیم و نمونه هایی از چوب اینجا را به خارج فرستادیم، معلوم شد كه در حال حاضر یكی از بهترین چوب هایی كه ما می توانیم به مصرف كاغذ سازی برسانیم، همین چوب درخت ممرز هست.

ملاحظه می كنید كه ما بر اثر تحقیق توانستیم مصرف را به حد بالاتری ارتقاء بدهیم. از ذغال سوزی به مصرف كاغذسازی درآوردیم. همینطور نمونه های دیگر یا روی تكنیك های دیگر و از این جهت ما مدام داریم سطح مصرف چوب یا روش های جنگلداری خودمان را ارتقاء می دهیم. هر نتیجه ای كه می گیریم، در دستگاه اجرایی می بریم كه از آن استفاده كنیم. [قطع كلام]

فرض بفرمائید كه ما تا مدت ها محصولی به نام نوتخته در ایران نداشتیم. این محصول در خارج تولید می شد و بعد هم ما از این محصولاتی كه به مملكت وارد می كردیم، یواش یواش دستگاه هایی چه در بخش عمومی یا دولتی و چه در بخش خصوصی پیدا شدند كه این كار را انجام بدهند. تحقیقاتی كه صورت گرفت، درباره اینكه ما از خرده چوب كه به وسیله چسب و در نتیجه فشار گرم به صورت تخته در می آوردیم، این محصول را با چه نوع چوب، با چه نسبتی و با چه نوع چسبی به كار ببریم كه بهترین محصول باشد. ملاحظه می كنید كه برای چوبهایی كه بی مصرف بود هم یك مصرفی پیدا شد و در اثر تحقیق معلوم شد كه به چه ترتیبی اینها را با همدیگر امتزاج بدهیم كه بشود یك محصول مناسبی به دست آورد.