مصاحبه با ثریا قزل ایاغ

بخشی از مصاحبه سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران با سركار خانم ثریا قزل ایاغ  
جلسه چهارم، در تاریخ: 24/12/82، شماره ردیف مصاحبه: 720، مصاحبه كننده: پیمانه صالحی
صدای خانم ثریا قزل ایاغ
 

الآن دامنه علوم و معارف، بقدری وسیع است كه اگر امروزه بگوئیم چیزی به نام «دائره المعارف» داریم، خودمان را مسخره كرده ایم! الان دیگر دائره المعارف ها تخصصی شده اند؛ یعنی كتابداری و اطلاع رسانی كه یك علم كوچك است، برای خودش یك دائره المعارف دارد و دامنه اطلاعات آن، بقدری وسیع شده كه به اندازه یك دائره المعارف قرن هفدهم، مطلب می تواند در آن جا بگیرد. 
بنابراین، فرهنگنامه ها هم ناچار گزینشی می شوند، یعنی مجبورند كه گزیده عمل بكنند، یعنی حذف كنند و گزیده ها را بیاورند. فرهنگنامه كودكان و نوجوانان، هم گزینش این را دارد و هم گزینش مخاطب را دارد. خیلی از مدخل ها، نه سئوال مخاطب است و نه لزومی دارد كه ما داوطلبانه به آن جوابی بدهیم. وقتی از آن طرف سئوالی نیست، از این طرف هم جوابی نیست. بخشی از مطالب فرهنگنامه، سئوال بچه نیست، ولی فرض این است كه بچّه باید اینها را بداند و آنها را به او می دهیم؛ ولی در بزرگسالی به دنبال خیلی از مطالب می رود و لازم هم هست كه در بزرگسالی از آنها مطلّع شود. پس لزومی ندارد كه ما فرهنگنامه را با مدخل هایی پر كنیم كه هیچ نوع موضوعیتی در رابطه با سن مخاطب ما ندارد و در نتیجه، آن بخش از فرهنگنامه را در سایه قرار بدهیم، كه می آید، به راحتی پذیرفته نمی شود و باید توجیه قوی پشت سر آن باشد تا پذیرفته شود. 
ـ آیا مقالات در چاپهای جدید نسبت به چاپهای قبلی، نسبت به وضعیت كشورها تغییر پیدا می كند؟ 
ـ نه، شما اگر دقت كرده باشید، جلد پنج، نمایه چهار جلد بود، به اضافه تازه كردن اطلاعات مقالات مربوط به آن چهار جلد. مثلاً در این فاصله، آلمان شرقی و غربی از بین رفتند و یك آلمان شد. پس ما در جلد پنج، یك آلمان نوشتیم، در حالی كه در جای اصلی، هم آلمان شرقی و هم آلمان غربی داریم، ولی در جلد پنج، یك مقاله شد. این نشان می داد كه در آن فاصله، این دو تا آلمان، [یكی شدند. البته] بخشی از اطلاعات آنها پایدار است، ولی ما دیگر چیزی با عنوان آلمان شرقی و غربی نداریم. اتحاد جماهیر شوروی از هم پاشید و جمهوری های آسیایی به وجود آمدند. پس مقاله اتحاد جماهیر شوروی در آنجا ماند، ولی هر كدام از این جمهوری های آسیایی، مدخل گرفتند و آنهایی كه آ و الف بودند، در جلد پنج آمدند. آنهایی هم كه به حروف دیگر بودند مثل قرقیزستان، می رود توی قاف و هر موقع كه نوشته بشود، [آن هم نوشته می-شود.] 
بنابراین، این سیستم هست، ولی ما نمی توانیم بگوئیم كه ویرایش دوم است. در واقع، ویرایش دوم زمانی است كه تمام این بیست و پنج جلد تمام شود. مثلاً در جلد دوازده، ما داریم مقاله بم و مقاله آبادان را دوباره نویسی می كنیم. بم كه دیگر الان وجود خارجی ندارد و نه آمار جمعیت آن درست است و نه هیچی؛ بنابراین، دارد یك مقاله بم نوشته می شود. آبادان هم همین طور، چون [مقاله] آبادان، در زمان جنگ نوشته شد و از آن آبادان تا این آبادان، [تفاوت] هست. بنابراین، آبادان هم دارد دوباره نویسی می شود. البته كه تجدید چاپ شود، همان مقاله آبادان است؛ ولی در جلد دوازده، آبادان جدید به صورت تكمله آن یا بم جدید آمده است. 
[البته] بیشترین تغییرات، مربوط به مدخلهای جغرافیایی است، چون ساختار جمعیت كشورها تغییر می كند كه اینها هم به صورت جدول می آید. آخرین آمار یونسكو كه درمی آید، مثلاً شما آخرین مقاله در مورد «آرژانتین» را كه ده سال پیش نوشتید، [آمار] جمعیت آرژانتین هم مال ده سال پیش است. خوب در این جدول، از 2004، 2005 هست تا می رسد به زمانی كه ما جلد دوازده را دربیاوریم و [درنتیجه] آخرین آمار یونسكو، جمعیت آرژانتین را هر چقدر اعلام بكند، ما آن را در جدول می آوریم. [درواقع] كسی كه آن  مقاله را بخواند، می آید آمارش را از توی این مقاله تكمیل می كند. بعد وقتی كه به ویرایش جدید رسید، همه اینها درهم ادغام می شوند. 
بنابراین، مقالات باب روز می شوند، ولی دوباره نوشته نمی شوند. مثلاً ما الان «بازار مشترك اروپا» یا «اتحادیه اروپا» یا «اوپك» را داریم كه دائماً اعضاء اینها دارند عوض می شوند و یكی می آید و یكی می رود یا چهار تا كشور به اتحادیه اروپا اضافه شده است و ... . مثلاً در آن زمان، اتحادیه اروپا پانزده تا عضو داشته و الان بیست و پنج عضو دارد. خوب، ما از آن زمان هر اتفاقی در اتحادیه اروپا افتاده است را در جلد دوازده می آوریم. آن را می خوانند و این را هم به آن می چسبانند و اضافه می كنند. پس به این ترتیب، داریم فرهنگ را باب روز می كنیم. بازبینی و دوباره نویسی مقالات، منوط به تمام شدن [همه مجلدّات] فرهنگنامه است.