برگزاری نشست علمی ماهانه انجمن زنان پژوهشگر تاریخ

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، بخش نخست این جلسه که آن را فخرالسادات محتشمی پور اداره می کرد و اشرف بروجردی؛ رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران نیز در آن حضور یافت، اختصاص به کتاب «شناخت هویت زن ایرانی» به قلم شهلا لاهیجی داشت که اخیرا ازسوی انتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر شده است. لاهیجی درباره این کتاب گفت: آنچه امروز عرضه شده، جلد دوم «شناخت هویت زن ایرانی» است که زیرعنوان «در گستره تاریخ(مادها، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان)» را دارد. جلد نخست این اثر، 27 سال پیش به همراه خانم مهرانگیز کار نوشته شد که «درگستره پیش تاریخ و تاریخ» بود.

او سپس گفت: هدف از نگارش این کتاب، اثبات نقش زن در انسان شدنِ انسان بود و اینکه جستجو در هویت تاریخی زن است که تاریخ و فرهنگ را ساخته است. هویتی که امروز، زنان بیش از همیشه پیدا کرده اند، آزادی اقتصادی است و البته در همین کتاب، حقوق فردی و اجتماعی زنان مورد توجه قرار گرفته و برجسته شده است.

 لاهیجی با بیان این نکته که در روزگار باستان، در فرهنگ یهودی حتی نقش وجودی زنان را نفی می کردند، اما در ایرانِ هخامنشی، تمام صنوف ازجمله زنان حق صنفی خودشان را داشتند و البته زنان نه تنها کار مشخصی داشتند، بلکه شرایط خاص آنان هم در نظر گرفته می شود. جالب آنکه در متون دینی زرتشتی  هم به وضع زندگی زنان اشاره شده است.  او همچنین بخش هایی از کتاب را برای حاضران خواند:

پژوهش در راستای درک و دریافت موقعیت و چگونگی زندگی زنان در گذشته ملت‌ها، بازگوینده حقایقی از روابط درونی جامعه است که به وقت خود تاریخ‌ساز بوده و به اعتلا یا اضمحلال ملت و دولتی انجامیده است، اما در نوشته‌های هیچ یک از تاریخ‌نویسان سنتی اثری از آن نیست. به همین اعتبار، پژوهش درباره وضعیت زنان در تایخ گذشته ایران نیز می‌تواند راهگشای درکی صحیح‌تر از روند تکامل اجتماعی و چگونگی مراودات درون مردمی و به عبارت دیگر، تاریخ راستین مردم ایران باشد.هدف از این کاوش، یافتن هویت راستین و در سایه‌مانده زن ایرانی است که در چارچوب «مقتضیات» و در محدوده «قراردادهای اجتماعی» نقش پذیرفته است تا بتوان از این طریق به هویت راستین انسان ایرانی از آغاز گام نهادن به صحنه تاریخ جهان پی‌برد.هرچند تمامی اشکال پیدا و ناپیدای زندگی و حضور اجتماعی زن ایرانی در پس پرده پیش‌داوری‌ها و معیارهای ارزشی خاص حکومت‌های اقتدارگر و خودمحوربین در اسارت سرنوشتی از «پیش‌ساخته» از دیدگان ظاهربین پنهان مانده و لاجرم انکار شده است، اما اثر حضور او در دوره‌های گوناگون و پرفراز و نشیب حیات ملی و سیاسی ملت ما و در شکل‌گیری تمدن و ویژگی‌های فرهنگ ایرانی، انکارناپذیر است.

در ادامه، عباس محمدی اصل؛ استاد دانشگاه و محقق مسائل اجتماعی و امور زنان با محوریت «آسیب‌شناسی هویت جنسیتی در ایران» سخن گفت. او با این آغاز که  در تاریخ، چهره زن جز زادن و پروردن، با نفرین هم همراه بوده است، وضعیت جنسی جامعه ایران را رو به افول دانست و گفت: از سال 2017 رتبه نابراری های جنسیتی ایران در میان 144 کشور جهان، صد و چهلم بوده است و این، بحران را نشان می دهد.در این رتبه بندی شاخص هایی چون آموزش، بهداشت، بقا، مشارکت اجتماعی و سیاسی، توانمندی و... در نظر گرفته می شود و ایران از سال 2006 تا اکنون سیر نزولی داشته است. در ایران، با وجود آنکه 60 درصد جمعیت فارغ التحصیلان را زنان تشکیل می دهند اما تنها 15 درصد بازار کار به زنان اختصاص دارد و این ناشی از بوروکراسی اداری که به زنان جامعه رسیده است. در جامعه ای که 8 میلیون گردش پرونده در قوه قضائیه، 3 میلیون نفر معتاد، 10 میلیون نفر مبتلا به مشکلات روانی وجود دارد و در تولید روزانه 400 هزار صفحه علم در جهان، ایران تنها چهار صفحه نقش دارد، سخن گفتن از برابری جنسیتی و یا آزادی اقتصادی برای زنان بسیار دشوار است.

این پژوهشگر مسائل جنسیتی ادامه داد: با اینکه در ایران، زنان از ابتدای تاریخ 10 هزار ساله این سرزمین، همراه با مردان بوده اند اما اکنون، کشورهایی با سابقه 200 سال، توانسته اند الگوهایی را درباره  زنان به جامعه دهند. یکی از راه های تغییر در پارادایم مذکر است. نمونه هایی چون کور مادرزاد یا دامن سبز طبیعت از این دست است. پرسشی که مطرح می شود این است که آیا نمی توان گفت شلوار سبز طبیعت و یا کور پدرزاد یا حتی کور آدمیزاد. همین موارد کوچک است که نشان می دهد جامعه ایرانی باید به لحاظ تفکر تغییر کند. این مقوله که آیا ازدواج می تواند هویت آفرین باشد، به این معنا است که زنان، هویت خود را از ابتدا با ازدواج معلوم ساخته اند.

او همچنین در صحبت های خود، به بازتعریف مفهوم «هویت» پرداخت؛ اینکه شخصیت فردی که مبتنی بر ارگانیسم های رفتاری است، ایجاد تعلق می کند و در ادامه گفت: از عوامل هویت بخشی باید عواملی چون اندام، تمایل، منش و گرایش را نظر گرفت. افزون بر این، تفکیک پذیری جامعه هم بسیار نقش دارد. در عرصه سیاسی و اجتماعی اما دولت ها می کوشند تا با هویت سازی، جامعه را مطیع خود کنند اما مشخص است که مثلا شعار «ما می توانیم» یک امر فرعی و توهم زا است.